Kinh tuyến là gì? Vĩ tuyến là gì? Đây là phần kiến thức mà chúng ta đã được học trong môn Địa lý lớp 6. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ tổng hợp và chia sẻ những kiến thức cơ bản về kinh tuyến, vĩ tuyến cũng như cách phân biệt và xác định vị trí, tham khảo nhé!
Contents
Kinh tuyến là gì ?
Kinh tuyến là đường nối liền 2 địa cực (cực Bắc và Nam) có độ dài khoảng 20.000km, cắt thẳng góc với đường xích đạo. Đường kinh tuyến 0 độ chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich ở Luân Đôn nước Anh và đây cũng chính là đường kinh tuyến gốc. Còn đường kinh tuyến 180 độ là đường kinh tuyến chia Trái Đất ra làm hai bán cầu, đó là bán cầu Tây và bán cầu Đông.
Các kinh tuyến bao gồm 3 loại, đó là:
- Kinh tuyến từ: Là những đường kinh tuyến nối liền các cực từ.
- Kinh tuyến hoạ đồ: Là những đường kinh tuyến được biểu diễn trên trên bản đồ.
- Kinh tuyến địa lý: Là các đường kinh tuyến nối liền các Địa cực.
Vĩ tuyến là gì?
Vĩ tuyến chính là nơi nối các điểm có cùng vĩ độ với nhau theo hướng từ Đông sang Tây thì vị trí của vĩ tuyến được xác định bằng các đường kinh độ. Tại giao điểm của kinh tuyến và vĩ tuyến sẽ luôn vuông góc với nhau. Đường kính của các vĩ tuyến sẽ càng nhỏ dần khi càng gần điểm cực của Trái Đất.
Hiện nay, trên Trái Đất có 5 vĩ tuyến đặc biệt: 4 vĩ tuyến có mối liên hệ dựa trên góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng quỹ đạo khi quay quanh mặt trời; còn vĩ tuyến thứ 5 là đường xích đạo nằm ở giữa 2 vòng cực. Các vĩ tuyến đó là:
- Vòng Nam cực
- Vòng Bắc cực
- Hạ chí tuyến
- Xích đạo
- Đông chí tuyến
Trong đó, vòng cực Bắc và vòng cực Nam là ranh giới của vùng xung quanh cực Trái Đất – nơi có thể nhìn thấy Mặt trời ít nhất 1 ngày giữa mùa hè của năm. Còn đường hạ chí tuyến và đông chí tuyến là đường ranh giới của phía Nam và phía Bắc trên Trái Đất, nơi có thể thấy được mặt trời đi qua đỉnh đầu ít nhất 1 thời điểm trong năm.
Các cung trên vĩ tuyến Trái Đất đôi khi được sử dụng để làm vạch biên giới giữa các vùng lãnh thổ và quốc gia. Trong đó có một vài vĩ tuyến được dùng làm đường biên giới như:
- Biên giới giữa Hoa Kỳ và Canada hầu như đều nằm hoàn toàn trên vĩ tuyến 49 độ Bắc, ngoại trừ phần giữa Vermont và Quebec là nằm trên vĩ tuyến 45 độ Bắc.
- Hàn Quốc và Triều Tiên cũng sử dụng đường vĩ tuyến 38 độ Bắc để phân chia lãnh thổ
- Ở Việt Nam thì vĩ tuyến 17 độ Bắc được dùng để phân chia Việt Nam theo Hiệp ước Giơnevơ vào năm 1954.
- Vĩ tuyến 60 độ Nam được dùng phân chia đường biên giới cho châu Nam Cực.
Có bao nhiêu đường kinh tuyến, vĩ tuyến trên Trái Đất?
Trên Trái Đất hiện nay nếu tính cả đường xích đạo thì có 181 đường vĩ tuyến. Các đường vĩ tuyến này nằm song song với nhau và không bao giờ giao nhau.
Còn với đường kinh tuyến, trên Trái Đất có tất cả 360 đường kinh tuyến. Các đường kinh tuyến này sẽ gặp nhau ở cực Nam và cực Bắc.
Việc xác định đường kinh vĩ tuyến mang đến lợi ích gì?
Khi nhìn vào bản đồ hay các mô hình quả địa cầu bạn có thể thấy rằng trên đó có rất nhiều vạch ngang dọc theo quy luật. Một số vạch là đường thẳng, một số là đường cong, những đường đó gọi là đường kinh vĩ tuyến.
Những đường này có rất nhiều tác dụng trong việc biểu thị một vị trí bất kỳ ở khu vực nào đó. Đặc biệt khi bạn ngồi trên máy bay đi qua những vùng biển rộng lớn, vùng hoang mạc, sa mạc, hay những cánh rừng rậm…có thể dựa vào đường kinh tuyến và đường vĩ tuyến để xác định vị trí chính xác của mình.
Cách phân biệt đường kinh tuyến và vĩ tuyến
Có nhiều người chưa nắm rõ đường kinh tuyến là gì, vĩ tuyến là gì nên thường dễ bị nhầm lẫn giữa 2 khái niệm dẫn đến việc khó khăn khi xác định vị trí trên bản đồ. Để có thể phân biệt một cách đơn giản 2 đường kinh tuyến và vĩ tuyến chúng ta dựa vào các yếu tố sau:
- Số đường kinh tuyến nhiều hơn vĩ tuyến có 360 kinh tuyến, còn vĩ tuyến chỉ có 181 đường.
- Các kinh tuyến sẽ gặp nhau ở cực Bắc và cực Nam, trong khi đó đường vĩ tuyến song song và không bao giờ cắt nhau.
Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến, vĩ tuyến
Để xác định được vị trí kinh tuyến và vĩ tuyến đầu tiên chúng ta cần xác định được vị trí của điểm cực Bắc, cực Nam, cũng như vị trí của xích đạo.
Đường vĩ tuyến nằm song song với đường xích đạo; trong đó đường xích đạo là vĩ tuyến 0 độ, tính từ đường này chia đều mỗi hướng về phía Nam và Bắc là 90 độ. Đường xích đạo đi xuôi về phía Nam được gọi là vĩ độ Nam và ngược lại xuôi về hướng Bắc gọi là vĩ độ Bắc.
Kinh tuyến gốc là đường chạy qua đài thiên văn Greenwich và được xác định là kinh tuyến 0 độ. Tính từ đường này đi về hướng Đông và Tây chia đều mỗi bên 180 độ. Các kinh tuyến phía Đông là kinh Đông, còn đường kinh tuyến phía Tây sẽ gọi là kinh Tây.
Ví dụ, khi cho bạn biết vĩ độ của thủ đô Hà Nội là 21.0278° vĩ độ Bắc và 105.8342° kinh độ Đông, thì ngay lập tức chúng ta có thể xác định được vị trí của Hà Nội ở trên bản đồ.
XEM THÊM:
Có thể thấy rằng, để đọc được bản đồ dễ dàng thì việc xác định kinh tuyến và vĩ tuyến là điều rất cần thiết. Mong rằng với những chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ được kinh tuyến là gì, vĩ tuyến là gì, cũng như cách phân biệt và xác định chúng. Đừng quên theo dõi mayruaxegiadinh để có thêm nhiều thông tin thú vị nhé!
