Đồng dao là gì? Top 30+bài đồng dao hay cho trẻ mầm non

Nếu tuổi thơ của chúng ta thế hệ 8X, 9X gắn liền với những trò chơi dân gian cùng với những bài đồng dao dễ thuộc và rất vui tai thì trẻ em trong xã hội hiện đại ngày nay lại thân thuộc hơn với nhiều đồ chơi hiện đại cùng những hình thức giải trí thông minh như xem phim hoạt hình, xem youtube,…. Do đó, khi nhắc đến những bài đồng dao thì thế hệ trẻ hiện nay biết đến khá ít và giường như nó đang dần mai một. Vậy thực chất đồng dao là gì?

Cùng tìm hiểu chi tiết khái niệm đồng giao là gì cũng như đặc điểm, ý nghĩa và nguồn gốc của đồng giao cùng tuyển tập các bài đồng dao hay cho trẻ mầm non dễ nhớ ngay trong bài viết dưới đây nhé!

Tìm hiểu về đồng dao là gì?

Đồng dao thực chất là những bài thơ ca dân gian của trẻ em Việt Nam truyền miệng nhau trong xã hội xưa. Đồng dao bao gồm rất nhiều loại điển hình như là: các câu hát, bài hát trẻ em, lời hát ru em hay lời hát trong các trò chơi,…. Và loại thường gặp nhất trong cuộc sống đó chính là các bài đồng dao gắn liền với các trò chơi của trẻ.

Các bài đồng dao tuy chỉ được lưu truyền qua các thế hệ bằng phương thức truyền miệng nhưng nó đã mang lại cho trẻ em đời sống tinh thần phong phú với những cảm xúc vui tương, trong sáng, hồn nhiên của tuổi thơ. Hơn nữa các bài đồng dao còn được xem như một môi trường giáo dục mang tính học tập cộng đồng.

Các đặc trưng của đồng dao Việt Nam

–  Tương tự như các thể loại văn học dân gian khác thì đồng dao cũng được lưu truyền bằng hình thức truyền miệng vì thế mà nó thể hiện rõ tính tập thể và cả tính dị bản. Tuy nhiên khi so sánh với ca dao, tục ngữ thì tính dị bản của đồng dao có phần phóng túng, tự do hơn.

Để phù hợp với sinh vật, cảnh quan cũng như ngôn ngữ của từng địa phương thì ngôn ngữ, nội dung của các bài đồng dao đôi khi có thể được cải biên để nhằm phù hợp nhất với những yếu tố trên. Đặc biệt, trẻ trong quá trình hát với nhau có khả năng thay đổi một số từ và cả một số chi tiết của bài đồng dao. Ví dụ:

                                                Kéo cưa lừa xẻ.

                                                Ông thợ nào khỏe,

                                         Về ăn cơm vua.

                                                Ông thợ nào thua,

                                                Về bú tí mẹ.

Đã được biến thấu thành:

                                                Kéo cưa lừa xẻ.

                                                Thợ khỏe cơm vua.

                                                Thợ thua cơm làng.

                                                Thợ nào dẻo dang,

                                                Về nhà bú tí.

–  Trong các bài đồng giao thường xuất hiện một số câu khó hiểu, đặc biệt là những câu mở đầu. Mà nói như nhà văn Vũ Ngọc Khánh thì: “Thực ra, đi tìm ý nghĩa của những câu này, e cũng giống việc đi tìm chính ngọ lúc 14 giờ mà thôi”. Tuy nhiên những câu mở đầu không có nghĩa này không phải vô tác dụng mà nó thực chất là những lời dẫn cảm để có thể gây được sự hứng thú cho trẻ.

Đặc trưng các bài đồng dao ở những câu mở đầu vẫn có một quy tắc đặt lời dẫn cảm để tuân theo chứ không phải là sáng tác một cách vô ý thức. Bởi đây là cách phát âm, cách nói rất gần với đặc điểm phát âm bập bẹ hoặc đôi khi là bỏ rơi âm tiết lúc trẻ ở giai đoạn tiền ngôn ngữ.

–  Cũng có lúc dựa ngay vào động tác của trò chơi được nói đến trong bài đồng dao mà người ta lấy nó làm chính cùng việc sử dụng phương pháp cấu tạo tiếng đệm hay cấu tạo từ láy để phát triển thành một ngữ. Ví dụ: Trong bài đồng dao dung dăng dung dẻ có nói về trò Dung dăng dung dẻ thì chữ “dăng” được lấy từ hành động dăng tay; Trò Vu vi vút vút thì chữ “vút” được lấy từ hành động vung roi.

– Chủ đề của các bài đồng dao không có đề tài tập trung trừ các bài mà người ta có dụng ý tập hợp riêng để giới thiệu điển hình như: vè trái cây, vè về củ, vè chim chóc,… Các bài hát, thơ đồng dao trẻ em chỉ là những đoạn chắp vá, ghe[s lại, tản mạn, gặp đâu nói đó, cốt cho vần vè cho dễ nghe, vui tai mà thôi. Điều này sẽ phù hợp hơn với đặc điểm tư duy ngoại vật thiên về ấn tượng ở trẻ thay vì tư duy lý luận.

–  Không gian nghệ thuật trong các bài đồng dao luôn được thể hiện là một không gian quen thuộc, gần gũi với trẻ; có đời sống diễn xướng gắn liền với các hoạt động vui chơi của trẻ thơ. Theo đó, đồng dao đã tạo ra một thế giới đa sắc màu, ngập tràn hình ảnh ngộ nghĩnh, vui tươi về những con vật, đồ vật, cỏ cây hoa lá thân thương để có thể đáp ứng tâm lý của các em.

Từ chính các thể loại dân gian mà thiên nhiên, cuộc sống xã hội đã mở ra mênh mông trước mắt trẻ hay còn được gọi là “ca dao thiếu nhi” này.

–  Kết cấu của các bài đồng dao thường ngắn gọn và giàu tính nhạc. Đặc điểm đặc trưng của các bài đồng dao, những bài hát “vô nghĩa có duyên” này là phần nhạc điệu, chủ yếu tổ chức theo nhịp chẵn tạo nên sự nhịp nhàng, đều đặn về tiết tấu. Ngoài ra, khi xét về cấu trúc thanh nhạc thì đồng dao thuộc gam tưởng với âm giai thánh thót vì thế dễ dàng chắp cánh tâm hồn trẻ thơ bay cao.

–  Trong các bài đồng dao thường xuyên xuất hiện các phép trùng lặp, ví dụ như trong bài:

                                                Con vỏi, con voi

                                                Cái vòi đi trước

                                                Hai chân trước đi trước

                                                Hai chân sau đi sau

                                                Còn cái đuôi đi sau nốt

                                                Tôi xin kể nốt

                                                Cái chuyện con voi

                                                Con vỏi, con voi…

Trong bài đồng dao trên chúng ta vừa lấy ví dụ có kiểu kết cấu vòng tròn. Đây là kiểu kết cấu có tác dụng tạo cho các bài đồng dao sự nối vòng giúp kéo dài nội dung của bài cho đến khi kết thúc lời trêu vẹo của trẻ nhỏ hay đến khi kết thúc trò chơi.

Nghệ thuật của đồng dao là gì?

Nghệ thuật dân gian khác đồng dao được truyền miệng từ đời này đến đời khác, từ vùng này đến vùng kia và trong quá trình truyền miệng nhau rất có thể bị thay đổi, sai lạc, đôi khi bị thất truyền hoặc bị lãng quên.

Các bài đồng dao đều không xác định được tác giả hay nói một cách chính xác hơn thì tác giả chính là dân gian. Tuy vậy nhưng các bài đồng dao lại giữ một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, thể hiện bản sắc đặc trưng của dân tộc Việt Nam.

Các bài đồng dao thuở ban đầu chỉ được truyền miệng nhưng nhờ ưu điểm ngắn gọn đơn giản chỉ có 3 -4 hoặc 5 chữ rất ngô nghê cùng vần điệu tiết tấu nhịp nhàng nên dễ hiểu và rất dễ nhớ. Về sau này thì nhiều bài đồng dao được đặt nhạc nên nó mới được phổ biến rộng rãi.

Tổng hợp các bài đồng dao cho trẻ mầm non dễ nhớ

Đồng dao về củ

Ngồi chơi trên đất

Là củ su hào

Tập bơi dưới dao

Đen xì củ ấu

Không cần phải nấu

Củ đậu mát lành

Lợn thích củ hành

Chó đòi riềng sả

Củ lạc đến hạ

Có hạt uống bia

Nước mũi ông hề

Là củ cà rốt

Đồng dao tay đẹp

Một tay đẹp

Hai tay đẹp

Ba tay đẹp

Tay dệt vải

Tay vãi rau

Tay buông câu

Tay chặt củi

Tay đắp núi

Tay đào song

Tay cạo lông

Tay mổ lợn

Tay bắt vượn

Tay bắt voi

Tay bẻ roi

Tay đánh hổ

Đồng dao đi cầu đi quán

Đi cầu đi quán

Đi bán lợn con

Đi mua cái xoong

Đêm về đun nấu

Mua quả dưa hấu

Về biếu ông bà

Mua một đàn gà

Về cho ăn thóc

Mua lược chải tóc

Mua cặp gài đầu

Đi mau đi mau

Kẻo trời sắp tối

Đồng dao dung dăng dung dẻ

Dung dăng dung dẻ

Dắt trẻ đi chơi

Đến ngõ nhà trời

Lạy cậu lạy mợ

Cho chó về quê

Cho dê đi học

Cho cóc ở nhà

Cho gà bới bếp

Xì xà xì xụp

Ngồi thụp xuống đây

Đồng dao lúa ngô là cô đậu nành

Lúa ngô là cô đậu nành

Đậu nành là anh dưa chuột

Dưa chuột là ruột dưa gang

Dưa gang là nàng dưa hấu

Dưa hấu là cậu lúa ngô

Lúa ngô là cô đậu nành…

Đồng dao gánh gánh gồng gồng

Gánh gồng gánh gồng

Gánh sông gánh núi

Gánh củi gánh cành

Ta chạy cho nhanh

Về xây nhà bếp

Nấu nồi cơm nếp

Chia ra năm phần

Một phần cho mẹ

Một phần cho cha

Một phần cho bà

Một phần cho chị

Một phần cho anh

Ta chạy cho nhanh

Về xây nhà bếp

Nấu nồi cơm nếp…

Đồng dao chi chi chành chành

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa chết trương

Ba vươn bú tí

Bắt dế đi tìm

Ù à ù ập

Đồng dao rồng rắn lên mây

Rồng rắn lên mây

Có cây xúc sắc

Có quả đồng hồ

Hỏi thăm thầy thuốc

Có nhà hay không?

Đồng dao kéo cưa lừa xẻ

Kéo cưa lừa xẻ

Ông thợ nào khỏe

Về ăn cơm vua

Ông thợ nào thua

Về bú tí mẹ

Kéo cưa lừa kít

Làm ít ăn nhiều

Nằm đâu ngủ đấy

Nó lấy mất cưa

Lấy gì mà kéo

 Đồng dao rềnh rềnh ràng ràng

Rềnh rềnh ràng ràng

Ba gang chiếu trải

Xích lại cho gần

Một người hai chân

Hai người bốn chân

Ba người sáu chân

Bốn người tám chân

Chân gầy chân béo

Dệt vải cho bà

Vải hoa vải trắng

Đến mai trời nắng

Đem vải ra phơi

Đến mốt đẹp trời

Đem ra may áo

Rềnh rềnh ràng ràng

 Đồng dao chú cuội ngồi gốc cây đa

Chú cuội ngồi gốc cây đa

Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời

Cha còn cắt cỏ trên trời

Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên

Ông thì cầm bút cầm nghiên

Ông thì cầm tiền đi chuộc lá đa

 Đồng dao nu na nu nống

Lời 1:

Nu na nu nống

Cái bống nằm trong

Con ong nằm ngoài

Củ khoai chấm mật

Phật ngồi phật khóc

Con cóc nhảy ra

Con gà ú ụ

Nhà mụ thổi xôi

Nhà tôi nấu chè

Tay xòe chân rụt

Lời 2:

Nu na nu nống

Đánh trống phất cờ

Mở cuộc thi đua

Thi chân đẹp đẽ

Chân ai sạch sẽ

Gót đỏ hồng hào

Không bẩn tí nào

Được vào đánh trống

 Đồng dao thằng bờm

Thằng Bờm có cái quạt mo

Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy trâu,

Phú ông xin đổi ao sâu cá mè

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mè,

Phú ông xin đổi một bè gỗ lim,

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy lim,

Phú ông xin đổi con chim đồi mồi

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mồi,

Phú ông xin đổi nắm xôi, Bờm cười

 Đồng dao con mèo mà trèo cây cau

Con mèo mà trèo cây cau,

Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.

Chú chuột đi chợ đường xa,

Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo.

 Đồng dao hai bàn tay

Hai bàn tay

Tay này có

Tay này không

Xòe tay này

Xòe tay nọ

Tày này có

Tay này không

Tay có bông

Dâng tặng mẹ

 Đồng dao nhong nhong nhong

Nhong nhong nhong nhong

Ngựa ông đã về

Cắt cỏ Bồ Đề

Cho ngựa ông ăn

 Đồng dao tập tầm vông

Tập tầm vông

Tay không tay có

Tập tầm vó

Tay có tay không

Tay nào có

Tay nào không?

  Đồng dao nói ngược

Bong bóng thì chìm

Gỗ lim thì nổi

Đào ao bằng chổi

Quét nhà bằng mai

Hòn đá dẻo dai

Hòn xôi rắn chắc

Gan lợn thì đắng

Bồ hòn thì bùi

Hương hoa thì hôi

Nhất thơm thì cú

Đàn ông to vú

Đàn bà rậm râu

Hay cắn là trâu

Hay càu là chó

 Đồng dao Ta cầm con dao

Làm sao cho sắc.

Để mà dễ cắt.

Để mà dễ chặt.

Chặt lấy củi cành

Trèo lên rừng xanh.

Chạy qua sườn núi.

Một mình thui thủi.

Chặt cây chặt củi.

Tìm chốn ta ngồi.

Ngồi mát thảnh thơi.

Kia một đàn chim.

Ở đâu bay đến,

Ở đâu bay lại

Con đang cắn trái

Con đang tha mồi

Quan lối nọ nó ăn

Cái con hươu kia

Mày đang ăn lộc

Lộc vả lộc xung

Mày không thấy tớ

Tớ không đuổi mày

Mày qua lối nọ làm chi?

Đồng dao lộn cầu vồng

Lộn cầu vồng

Nước trong nước chảy

Có cô mười bảy

Có chị mười ba

Hai chị em ta

Ra lộn cầu vồng

Đồng dao chim ri là dì sáo sậu

Chim ri là dì sáo sậu

Sáo sậu là cậu sáo đen

Sáo đen là em tu hú

Tu hú là chú bồ các

Bồ các là bác bồ nông

Bồ nông là ông sáo sậu

Sáo sậu là cậu chim ri

Chim ri là…

Đồng dao con chim se sẻ

Con chim se sẻ

Nó ăn gạo tẻ

Nó hót líu lo

Nó ăn hạt ngô

Nó ăn lép nhép

Nó ăn gạo nếp

Nó vãi ra sân

Ở láng giềng gần

Đuổi con chim sẻ.

 Đồng dao các loài cá

Cá biển cá bầy

Ăn ngày hai bữa

Là con cá cơm

Nhọn mồm nhọn mũi

Là con chào rao

Nhận hũ nhận vò

Là con cá nhét

Nở ra đỏ chẹt

Là con cá khoai

Đi ăn trộm hoài

Là con cá nhám

Khệnh khệnh khạng khạng

Là con cá căn

Già rụng hết răng

Là con cá móm

Bà đi lọm khọm

Là con cá bò

Ăn chẳng biết no

Là con cá hốc.

Đồng dao thả đỉa ba ba

Thả đỉa ba ba

Chớ bắt đàn bà

Phải tội đàn ông

Cơm trắng như bông

Gạo tiền như nước

Đổ mắm đổ muối

Đổ chuối đổ tiêu

Đổ niêu nước chè

Đổ phải nhà nào

Nhà ấy phải chịu.

Đồng dao ông Sao

Ông sảo ông sao

Ông vào cửa sổ

Ông ở với tôi

Ông ngồi lên chiếu

Tôi biếu củ khoai

Ông nhai nhóp nhép

Cái tôm cái tép

Ông ghép với rau

Ăn mau chóng lớn

Ông ngồi dậy

Ông về trời.

Đồng dao trồng đậu trồng cà

Trồng đậu trồng cà

Hoe hoe hoa khế

Khế ngọt khế chua

Cột đình cột chùa

Hai tay ôm cột

Cây cam cây quýt

Cây mít cây hồng

Cành đa cành nhãn

Có chân thì rụt

Đồng dao nghé bầu nghé bạn

Nghé bầu nghé bạn

Trâu cày ruộng cạn

Mẹ cày ruộng sâu

Lúa tốt bằng đầu

Cò bay thẳng cánh

Một sào năm gánh

Một mẫu năm trăm

Một bông lúa chăm

Một trăm hạt thóc

Hạt bằng đấu bảy

Hạt bằng đấu ba

Hạt bằng trứng gà

Hạt bằng trứng vịt

Hạt bằng trái mít

Hạt bằng bình vôi

Hạt nào vỡ đôi

Bằng nồi gánh nước

Nghé ơi…

Đồng dao bà còng đi chợ trời mưa

Bà còng đi chợ trời mưa

Cái tôm cái tép đi đưa bà còng

Đưa bà đến quãng đường đông

Đưa bà vào tận ngõ trong nhà bà

Tiền bà trong túi rơi ra

Tép, tôm nhặt được trả bà mua rau.

Đồng dao con kiến mà leo cành đa

Mỏ gà thời tròn

Mỏ vịt thời dẹt

Vịt kêu cạc cạc

Gà gáy le te

Ai thời thích nghe

Ai ngủ thời chớ.

Đồng dao trốn tìm

Mít mật mít dai

Mười hai thứ mít

Vào làng ăn thịt

Ra làng ăn xôi

Chú chẳng nghe tôi

Tôi bịt mắt chú

Ẩn đâu cho kín

Bao giờ lúa chín thì về.

Đồng dao Ông tiển ông tiên

Ông tiển ông tiên,

Ông có đồng tiền,

Ông giắt mái tai,

Ông cài lưng khố,

Ông ra ngoài phố.

Ông mua miếng trầu,

Ông nhai nhóp nhép.

Ông mua mớ tép,

Về ông ăn cơm.

Ông mua bó rơm,

Đẻ về ông thổi.

Ông mua cái chổi,

Về ông quét nhà.

Ông mua con gà,

Về cho ăn thóc.

Ông mua con cóc,

Về thả gầm giường.

Ông mua nén hương,

Về ông cúng cụ.

Đồng dao Hoa bé ngoan

Hoa nào mẹ yêu nhất

Hoa nào thơm ngát hương

Hoa nào tươi thắm nhất

Đó là hoa bé ngoan

Em được mẹ thương nhất

Em được cô giáo yêu

Khi nào em ngoan nhất

Đó là hoa bé ngoan.

Đồng dao cho tôi đi cày

Lạy trời mưa xuống

Lấy nước tôi uống

Lấy ruộng tôi cày

Lấy đầy bát cơm

Lấy rơm đun bếp

Lấy ông nắng lên

Cho trẻ con chơi

Cho già bắt rận

Cho tôi đi cày.

Đồng dao Ô ăn quan

Hàng trầu hàng cau

Là hàng con gái

Hàng bánh hàng trái

Là hàng bà già

Hàng hương hàng hoa

Là hàng cúng Phật.

Lời Kết

Trên đây mayruaxegiadinh.com.vn vừa chia sẻ tới quý bạn đọc những thông tin về đồng dao Việt Nam. Mong rằng các bạn đã hiểu đồng dao là gì? Đặc trưng cũng như ý nghĩa của đồng dao Việt Nam. Thông qua gợi ý các bài đồng dao hay dễ thuộc cho trẻ bạn cũng có thể lựa chọn cho bé nhà mình một số bài dễ nhớ, dễ học tạo cảm giác vui tươi cho bé.