Vòi rồng là gì? Lốc xoáy là gì? Nguyên nhân nào hình thành?

Vòi rồng- lốc xoáy từ lâu đã được biết đến là một hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm với mức độ tàn phá khủng khiếp. Có thể nói rằng bất cứ nơi đâu lốc xoáy quét qua đều để lại những thiệt hại nặng nề. Vậy vòi rồng là gì- lốc xoáy là gì? Nguyên nhân nào hình thành nên hiện tượng này. Cùng tìm hiểu ngay qua bài viết sau đây của mayruaxegiadinh nhé!

Vòi rồng là gì? Lốc xoáy là gì?

Từ điển khí tượng học đã định nghĩa lốc xoáy hay vòi rồng là một cột khí xoáy dữ dội, sẽ hút từ bề mặt đất lên đám mây vũ tích, tạo thành hình giống như một cái phễu di động lủng lẳng từ một đám mây, trông giống như cái vòi vậy. Có thể hiểu đơn giản là, để cho một cơn lốc được phân loại là một cơn lốc xoáy thì nó phải vừa được tiếp xúc với mặt đất và đám mây.

Lốc xoáy hay vòi rồng trong tiếng Anh là tornado hoặc twister. Hiện tượng lốc xoáy là hiện tượng một luồng không khí xoáy tròn mở rộng ra từ một đám mây dông dài xuống tới mặt đất.

Nguồn gốc của tên gọi vòi rồng?

Vòi rồng hay lốc xoáy là một. Xuất phát từ những đặc điểm của nó, nhưng nó lại từ trên bầu trời thò xuống nên nhân dân ta thể hiện sự tôn kính gọi là “vòi rồng” chứ trên thực tế không có con rồng nào cả.

Đặc biệt là không phải chỉ có nhân dân ta tôn kính gọi hiện tượng đó là vòi rồng mà cả ở Trung quốc người ta cũng gọi là vòi rồng với âm Hán-Việt là lục long quyển. Còn trong tiếng Anh thuật ngữ đó là “Tornado” được bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha, đều có ý nghĩa là “quay” hay “xoáy” (gió xoáy).

Nguyên nhân nào hình thành vòi rồng?

Nguyên nhân hình thành nên hiện tượng vòi rồng là do khí nóng ẩm từ các vịnh thổi vào gặp không khí lạnh và khô từ núi thổi ra gây nên xung đột hình thành ra lốc xoáy. Rất nhiều cơn bão cũng được hình thành từ những điều kiện tương tự nhưng lại không bao giờ tạo ra được lốc xoáy.

Lốc xoáy được phát triển từ một cơn dông, thường từ những ổ dông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có cơn dông dữ dội là ở đó có thể sẽ có lốc xoáy, song nó rất hiếm xảy ra.

Cũng có khi vòi rồng được sinh ra từ một dải gió giật mạnh (còn được gọi những đường tố) hay từ một cơn bão. Người ta cho rằng khi không khí lạnh ở lớp bên trên đè lên lớp không khí nóng ở phía dưới, không khí nóng sẽ bị cưỡng bức trở nên chuyển động rất mạnh. Nhưng khi lốc xoáy xảy ra ở trên mặt nước thì thường lại không thấy đối lưu và cũng không nhìn ra được sự khác biệt nhiệt độ giữa các lớp. Lốc xoáy xảy ra trên mặt nước, vòi rồng trên biển hay còn được gọi là vòi rồng nước hay vòi rồng hút nước vì nó giống như đang hút nước lên trời. Đến nay nguyên nhân hình thành nên lốc xoáy con người vẫn chưa thể hoàn toàn hiểu được hết.

Tuy vậy, phần lớn lốc xoáy đều được hình thành từ một dạng mây dông đặc biệt là mây dông tích điện. Một đám mây có thể kéo dài trong nhiều giờ, xoáy tròn trong vùng có đường kính từ 10 cho đến 16km, di chuyển được hàng trăm dặm và sinh ra vô số các ống hút khổng lồ. Nguồn gốc sâu xa của chúng là vùng khí hậu có luồng khí nóng đi lên và gặp luồng khí lạnh đi xuống.

Đầu tiên sẽ là quá trình tương tác giữa các cơn dông có chiều lên trên và gió. Sự tương tác này sẽ làm cho tầng khí nóng ở dưới di chuyển lên trên bằng cách xoay tròn trong không trung.

Tiếp đó là sự phát triển của các dòng khí lạnh di chuyển theo hướng đi xuống mặt đất ở phía bên kia của cơn bão. Vận tốc của dòng khí đi xuống có thể lên đến hơn 160km/h.

Đặc điểm của lốc xoáy là gì?

Đường kính của lốc xoáy có thể thay đổi liên tục từ vài chục mét cho tới vài kilômét. Nhưng đa số các lốc xoáy có đường kính nhỏ vào khoảng 50 m.

Trên đường di chuyển nó có thể cuốn theo hoặc phá hủy mọi thứ, kể cả những ngôi nhà gạch xây kiên cố rồi sẽ ném xuống ở một khoảng cách sau đó, nên lốc xoáy được đánh giá là hiện tượng khí tượng đặc biệt nguy hiểm.

Nhìn từ xa lốc xoáy có thể có là màu đen hoặc trắng, tuỳ thuộc vào những thứ mà nó cuốn theo. Khi lốc xoáy xuất hiện ở trên các đại dương, hình thành nên vòi rồng, thường sẽ hút bụi nước lên cao tạo thành các cây nước (waterspouts) nặng đến hàng chục tấn. Vòi rồng nước, vòi rồng hút nước chính là vòi rồng trên biển.

Một trận lốc xoáy thường kéo dài bao lâu? Lốc xoáy có thể kéo dài từ vài giây cho đến hơn 1 giờ đồng hồ, nhưng hầu hết các cơn lốc xoáy thường xảy kéo dài chưa tới 10 phút. Trong lịch sử, có rất nhiều cơn lốc xoáy có “tuổi thọ” lâu cao được ghi nhận. Năm 2013, có một trận lốc xoáy kinh hoàng kéo dài đến hơn 40 phút đã xảy ra tại bang Oklahoma đã cướp đi sinh mạng của nhiều người.

 Âm thanh của lốc xoáy nghe như thế nào? Còn tùy thuộc vào việc lốc xoáy tấn công cái gì, cuốn theo cái gì quy mô nó như thế nào hay cường độ mạnh hay yếu ra sao…  m thanh lốc xoáy thường được nghe nhất là nghe như những tiếng đùng đùng liên tục, giống như âm thanh khi tàu hỏa sắp đến. Đôi khi lốc xoáy còn tạo ra tiếng ồn lớn như tiếng thác nước đổ hay tiếng ồn mở cửa kính ô tô khi xe chạy với tốc độ cực nhanh.

Lốc xoáy có những cấp độ nào?

Cấp độ của một trận lốc xoáy được xếp theo thang độ F0- F5 theo mức độ thiệt hại mà nó đã gây ra.

• F0: Lốc xoáy có cường độ yếu, tốc độ gió chỉ khoảng 64 – 116km/h, chỉ gây ra thiệt hại nhẹ như bẻ gãy cành cây, cần ăng-ten,…
• F1: Lốc xoáy có cường độ trung bình, với tốc độ gió khoảng 117 – 180km/h, có thể giật tung các mái nhà, bẻ gãy các cột đèn đường, làm lật xe.
• F2: Lốc xoáy cấp độ này gây ra thiệt hại đáng kể, với tốc độ gió lớn khoảng 181 – 253k/h, có thể thổi bay các mái nhà, làm bật gốc các cây lớn hay làm lật các toa chở hàng.
• F3: Lốc xoáy này có cường độ mạnh và gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng, với tốc độ gió 254-332km/h, có thể làm lật các mái nhà, gây đổ tường, nhấc bổng xe ô tô lên khỏi mặt đất, làm các cây to bật gốc rễ.
• F4: Lốc xoáy này với tốc độ gió 333 – 418km/h có một sức mạnh hủy diệt, có thể phá hủy các ngôi nhà có nền móng không chắc chắn, cuốn bay ô tô.
• F5: Lốc xoáy với tốc độ gió từ 419 – 512 km/h sẽ có sức hủy diệt không thể tưởng tượng nổi, có thể thổi bay các ngôi nhà xây kiên cố, nhấc bổng và ném ô tô xa đến hàng trăm mét, làm các cây cổ thụ bật cả gốc.

Vòi rồng – lốc xoáy gây ra những hậu quả gì?

Hậu quả do cơn lốc xoáy gây ra là rất nghiêm trọng cho các địa phương nơi nó đi qua. Càng xảy ra nhiều lốc xoáy và nhất là các cơn lốc xoáy cấp mạnh thì thiệt hại về người cũng như tài sản về cơ sở hạ tầng là càng lớn.

Từ các con số thống kê cho thấy Hoa Kỳ là quốc gia chịu nhiều trận lốc xoáy nhất trong một năm nhất. Con số trung bình là khoảng hơn 800 cơn lốc xoáy hoạt động tại đây trong một năm, làm cho ít nhất 50 thiệt mạng. Và số lốc xoáy với  cấp F5 chiếm 0,1% tổng số.

Australia là quốc gia xếp thứ hai. Một số nước khác cũng thường có tỷ lệ lốc xoáy cao như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Anh và Đức.

Do di chuyển với một tốc độ rất nhanh, cùng với gió xoáy, lốc xoáy dường như đã phá hủy hết mọi thứ trên đường đi của nó. Với những lốc xoáy nhỏ thì sẽ phá hủy các biển báo hiệu giao thông, những nhà có kiến trúc không vững chãi. Những trận mạnh thì có thể cuốn bay cả những chiếc ô tô hay những căn nhà kiên cố, phá hủy những cây cầu… và cuốn theo cả con người, con vật trên đường đi của chúng.

Những vòi rồng lớn nhất thế giới trừ trước đến nay

Vào ngày 18 tháng 3 năm 1925, vòi rồng tồi tệ nhất ở nước Mỹ đã xuất hiện với vận tốc gió có lúc mạnh lên tới hơn 400 km/h. 7 lốc xoáy cùng lúc đã xuất hiện ở 3 bang Illinois, Missouri, Indiana làm cho 740 người thiệt mạng và 2.027 người khác bị thương, nhiều cấu trúc cơ sở hạ tầng bị phá hủy.

Hay ngày 6/5/1840, trận lốc xoáy có tên gọi Natchez đã xuất hiện dọc sông Mississippi tại bang Louisiana và Mississippi, Hoa Kỳ làm cho 317 người thiệt mạng (chưa bao gồm các nô lệ da đen thời đó) và 109 người khác bị thương.

Vào ngày 3 tháng 4 năm 1974, một tập hợp bao gồm 148 lốc xoáy nhỏ xuất hiện đã khiến cho 315 người từ bắc Alabama đến bang Ohio, Hoa Kỳ thiệt mạng.

Ngày 27/5/1896, một vòi rồng có tên St. Louis xảy ra và cướp đi sinh mạng của hơn 255 người và làm 1.000 người khác bị thương nặng tại bang Missouri và Illinois, Hoa Kỳ.

Cách đối phó khi vòi rồng xuất hiện

• Luôn chú ý, quan tâm  tới thông tin dự báo thời tiết.
• Nếu bạn ở những vùng thường xảy ra mưa bão, lũ lụt, lốc xoáy, hãy luôn chuẩn bị sẵn cho mình những đồ dùng cần thiết như đèn pin, nến, túi cứu thương, pin, lương khô, mì tôm, quần áo, nước sạch…
• Nên chuẩn bị sẵn một căn hầm để tránh bão. Nếu như không có hầm tránh bão, hãy lập tức di chuyển tới tầng hầm hay chui vào tủ quần áo, chui xuống dưới các gầm bàn,… tránh xa cửa sổ.
• Nếu đang ở trong xe, ngay lập tức xuống xe và nhanh chóng tìm một nơi trú ẩn an toàn vững chắc hoặc một vùng đất thấp, bằng phẳng chờ cho đến khi cơn bão, lốc xoáy đi qua hẳn.
• Sau một trận lốc xoáy, các tòa nhà thường sẽ rất yếu và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Vì vậy, hãy thật cẩn trọng khi di chuyển khỏi nơi trú ẩn, tránh xa các đường dây điện, cẩn thận trong việc sử dụng diêm hay bật lửa…

Bài viết trên là kiến thức về vòi rồng là gì? Lốc xoáy là gì? Nguyên nhân hình thành nên hiện tượng vòi rồng trên. Hy vọng với những thông tin bổ ích trên các bạn đã biết thêm một hiện tượng tự nhiên. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào về vòi rồng lốc xoáy hãy để câu hỏi lại cho chúng tôi tại phần bình luận nhé!