Truyện cười là một thể loại văn học dân gian đã xuất hiện từ rất lâu đời. Truyện cười đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân Việt Nam. Vậy thế nào là truyện cười? Có các tác phẩm truyện cười dân gian tiêu biểu nào? Xin mời các bạn đón đọc bài viết sau đây để được giải đáp nhé!
Contents
Truyện cười là gì?
Truyện cười là một thể loại văn học nằm trong khối văn học dân gian của dân tộc. Truyện cười Việt Nam sở hữu những nét đặc biệt riêng, mượn những câu chuyện hài hước trong cuộc sống để gây tiếng cười, nhưng đôi khi sau đó là những câu chuyện mang tính mỉa mai, châm biếm được khắc họa qua ngôn ngữ dí dỏm, gây cười.
Truyện cười dân gian tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Chúng ta vẫn thường nghe các tác phẩm truyện cười như Trạng Quỳnh (Truyện trạng), Truyện tiếu lâm, Truyện khôi hài hay Truyện trào phúng và các giai thoại hài hước khác,…
Vậy truyện mang hiện tượng cười là gì?
Hiện tượng cười có trong truyện cười có thể hiểu đơn giản là hình thức cười của tiếng cười. Trong đó chúng ta có thể chia làm 2 loại gồm tiếng cười sinh học và tiếng cười tâm lý xã hội.
- Tiếng cười sinh học là do chính bản thân con người tự phát ra, vì vậy nó mang tính bản năng và vô thức.
- Tiếng cười tâm lý xã hội có thể nói là hình thức rất tinh tế và phức tạp. Nó mang hai kiểu cười bao gồm cười tán thưởng và cười phê phán. Trong đó cười tán thưởng thể hiện sự thích thú, mến mộ, đồng tình và biểu dương, ngược lại cười phê phán lại là cười châm biếm ở những điểm họ muốn phủ nhận và khinh ghét.
Chủ đề và mục đích truyện cười là gì?
Thế nào là truyện cười? Truyện cười Việt Nam được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau, mang theo những mục đích gây cười khác nhau. Dưới đây là các mục đích gây cười của truyện cười dân gian:
Tiếng cười mua vui, giải trí
Nằm trong mục truyện khôi hài, yếu tố, mục đích giải trí luôn được đặt lên hàng đầu, song song với đó có lồng ghép một vài yếu tố phê phán nhưng rất nhẹ nhàng. Phê phán ở đây thường là nói về những cái ngược đời trong xã hội, những cái lý lẽ trái tự nhiên của người dân trong thói hư tật xấu để lại những lầm lỡ, hớ hênh.
Một số truyện khôi hài được nhiều người biết đến như Ăn vụng gặp nhau, Tay ải tay ai, Tam đại con gà…
Tiếng cười mang tính phê bình và giáo dục
Tính phê bình, giáo dục được thể hiện rõ ràng và phổ biến trong các câu chuyện trào phúng nhằm phê phán thói hư, tật xấu trong bộ phận người dân. Họ mang những bản chất khác (là yếu tố trào phúng) nằm ngoài những khía cạnh được khai thác trong các câu chuyện cổ tích hay ca dao.
Một số truyện cười mang tính phê bình, giáo dục có thể kể đến như Áo mới lợn cưới, Sợ quá nói nhiều hay Hội sợ vợ…
Tiếng cười mang tính châm biếm, đả kích
Truyện cười thể loại này có yếu tố phê phán cấp bậc cao hơn nhằm đả kích, vạch trần xấu xa, ác độc, châm biếm thường là mang bản chất của các giai cấp trong xã hội phong kiến xưa còn gọi là trào phúng thù.
Truyện trào phúng phát triển mạnh mẽ vào thời kỳ vua chúa, truyện cười của thầy chùa, thầy lang, thầy pháp… Đặc biệt là hệ thống truyện cười trào phúng nổi tiếng được biết đến như chuỗi truyện cười Trạng Quỳnh nhằm phê phán, lên án và mang các yếu tố đả kích cao, chĩa thẳng mũi giáo vào chính bọn phong kiến vua chúa, quý tộc thối nát.
Một số truyện cười có tiếng cười mang tính châm biếm, đả kích tiêu biểu là Quan huyện thanh liêm, trạng Quỳnh, Thần bia trả nghĩa, Chỉ có một con ma,…
Các loại truyện cười
Dựa theo kết cấu có thể phân chia truyện cười thành 2 loại chính là truyện cười kết chuỗi và truyện cười không kết chuỗi.
Truyện cười kết chuỗi
- Trạng Lợn: là các câu chuyện cười đa số xoay quanh một nhân vật trung tâm, là đối tượng gây cười hàm chứa tính phê phán sâu sắc.
- Trạng Quỳnh: là các câu chuyện của Trạng Quỳnh xoay quanh nhân vật chính thường là người mưu trí, nhanh nhẹn và thông minh. Qua các tình huống hàng ngày gây tiếng cười mang tính khen ngợi, tán thưởng, dũng cảm đối đầu với cái ác, ở đây là tầng lớp vua chúa, quan lại phong kiến.
Truyện cười không kết chuỗi
Chúng ta vẫn thường được nghe đến 3 hình thức truyện cười là, tên gọi như truyện tiếu lâm, truyện khôi hài hay truyện trào phúng. Đó đều là 3 thể loại nằm trong mục truyện cười không kết chuỗi. Đặc điểm để phân loại các loại truyện cười không kết chuỗi như sau:
- Truyện tiếu lâm là những câu chuyện cười xảy ra trong cuộc sống gây cười mạnh mẽ bởi có các yếu tố tục (như Đỡ đẻ giỏi nhất đời, Thơm rồi lại thối, Trời sinh ra thế, Đầy tớ…)
- Truyện khôi hài chủ yếu đem lại những tiếng cười mang tính giải trí (như Tay ải tay ai, Ba anh mê ngủ…)
- Truyện trào phúng lại thiên về phê phán, châm biếm những thói xấu, biểu hiện, hiện tượng xấu xa trong cuộc sống (như Lạy cụ đề ạ, truyện Nam mô boong, Phú hộ ngã sông…)
Nghệ thuật gây cười của truyện cười là gì?
Nhắc đến truyện cười ngoài những yếu tố và nội dung gây cười còn đặc biệt chú ý đến nghệ thuật gây cười của nó để thấy rõ được cái hay lồng ghép sau mỗi câu chuyện cười.
Nhân vật: trung tâm gây cười thường dựa vào các hành vi ứng xử của nhân vật trong hoàn cảnh cụ thể. Nhân vật không mang một cuộc đời hay số phận cụ thể như trong các câu chuyện cổ tích hay truyện ngắn mà là những lát cắt trong cuộc sống biểu thị một hành động, thói quen nhỏ đều có thể gây cười. Vì vậy các câu chuyện cười thường ngắn gọn. Nếu truyện cười xoay quanh một nhân vật chính trung tâm thì mỗi câu chuyện về họ sẽ không cần xâu chuỗi, logic với nhau.
Nhân vật trong truyện cười không hẳn sẽ là nhân vật trung tâm gây cười mà có thể yếu tố cốt lõi gây cười lại là đến từ một nhân vật phụ nào đó.
Cái hay trong một câu chuyện cười còn nằm ở kết cấu của nó. Thông thường kết cấu một truyện cười dân gian gồm 3 phần như sau:
- Phần 1: Giới thiệu chung về tình huống gây cười, các nhân vật xuất hiện
- Phần 2: Phát triển nội dung lên đỉnh điểm gây cười (Mâu thuẫn sẽ được đẩy lên đỉnh điểm)
- Phần 3: Phơi bày những cái đáng cười,và câu chuyện kết thúc.
Các phương pháp gây cười được sử dụng rất linh hoạt như phóng đại sự việc hoặc sử dụng điều bất ngờ hay yếu tố ẩn dụ, nhân hóa, lấy tiếng nói để gây cười, cử chỉ gây cười, hoàn cảnh gây cười,…
Các tác phẩm truyện cười dân gian sưu tầm
Truyện cười bệnh lải nhải (nguồn Internet)
Chị vợ đang nấu ăn trong nhà bếp, anh chồng thì cứ đứng ở bên cạnh và miệng lải nhải không ngừng:
– Chậm thôi em! Cẩn thận! Lửa lớn quá! Mau lên! Lật cá đi em! Ôi em cho nhiều dầu quá!
Chị vợ bực bội nói: Em biết phải nấu nướng thế nào mà!
Anh chồng: Em đương nhiên là biết, bà xã. Anh bình tĩnh nói tiếp:
– Anh chỉ là muốn em biết, khi anh lái xe, em ở bên lải nhải không ngừng và em sẽ hiểu cảm giác của anh thế nào thôi!
Yếu tố gây cười và ý nghĩa câu chuyện:
- Câu chuyện gây cười được hé lộ chính ở câu nói cuối cùng của anh chồng. Tưởng chừng như đây chỉ là cuộc đối thoại bình thường của một đôi vợ chồng nhưng qua đó tác giả muốn nhắn nhủ hãy đặt địa vị của mình trong vị trí của người khác để hiểu rõ và thông cảm hơn cho đối phương.
- Trong cuộc sống luôn phải nhìn nhận vấn đề ở nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau. Có như vậy mới có thể tránh việc suy xét, nhìn nhận vấn đề một cách phiến diện, vội vàng.
Truyện cười tam đại con gà (nguồn Internet)
Xưa, có anh học trò học hành dốt nát, nhưng trò đời “xấu hay làm tốt , dốt hay nói chữ” , đi đâu cũng lên mặt văn hay chữ tốt.
– Có người tưởng anh ta hay chữ thật, mới đón về dạy con trẻ.
– Một hôm, dạy sách Tam thiên tự , sau chữ “tước” là chim sẽ, đến chữ “kê” là gà, thầy thấy mặt chữ nhiều nét rắc rối, không biết chữ gì, học trò lại hỏi gấp, thầy cuống, nói liều: “Du dỉ là con dù dì”. Thầy cũng khôn, sợ nhỡ sai, người nào biết thì xấu hổ, mới bảo học trò đọc khẽ, tuy cậy, trong long vẫn thấp thỏm.
– Nhân trong nhà có bàn thờ thổ công, thầy mới đến khấn thầm xin ba đài âm dương để xem chữ ấy có phải thật là “dù dì” không. Thổ công cho ba đài được cả ba.
– Thấy vậy, thầy lấy làm đắc chí lắm, hôm sau bệ vệ ngồi trên giường, bảo trẻ đọc cho to. Trò vâng lời thầy, gân cổ lên gào: Dủ dỉ là con dù dì… Dủ dỉ là con dù dì…
– Bố chúng đang cuốc đất ngoài vườn, nghe tiếng học, ngạc nhiên bỏ cuốc chạy vào, giở sách ra xem, hỏi thầy: Chết chửa ! Chữ “kê” là gà, sao thầy lại dạy ra “dủ dỉ” là con “dù dì” ?
– Bấy giờ thầy mới nghĩ thầm: “ Mình đã dốt, thổ công nhà nó cũng dốt nữa” , nhưng nhanh trí thầy vội nói gỡ: “Tôi vẫn biết ấy là chữ “kê”, mà “kê” nghĩa là “gà”, nhưng tội dạy thế là dạy cháu biết đến tận tam đại con gà kia.”
– Nhà chủ càng không hiểu, hỏi: Tam đại con gà nghĩa làm sao?
– Thế này nhé! Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà!
Yếu tố gây cười và ý nghĩa câu chuyện:
- Câu chuyện cười chắc hẳn đã được nhiều người biết đến. Khi nhắc đến sự dốt nát, thiếu hiểu biết, không biết gì nhưng còn giấu dốt mọi người đều nghĩ ngay đến truyện cười “Tam đại con gà”. Câu chuyện mở đầu giới thiệu về một anh chàng dốt nát nhưng lại thích lên mặt dạy đời người khác.
- Yếu tố gây cười dần được hé lộ khi anh ta được dân làng tin tưởng mời về dạy trẻ. Đến chữ đơn giản nhất là chữ “Kê” có nghĩa là “gà” nhưng anh thầy lại không biết và dạy học trò là “dủ dỉ là con dù dì”.
- Thầy còn xin đài âm dương để chứng minh rằng mình dạy đúng. Đỉnh điểm gây cười ở chỗ là đã sai còn ngụy biện, cãi cùn “Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà”. Tam đại con gà cũng vì thế mà ra đời.
- Qua câu chuyện, tác giả muốn nhắn nhủ đến chúng ta rằng trong cuộc sống đừng quá tự đề cao bản thân mà giấu dốt sẽ gây ra tiếng cười mỉa mai, châm biếm.
Trong kho tàng văn học dân gian của nhân loại không thể nào kể hết những câu chuyện cười, hài hước mang ý nghĩa sâu sắc khác nhau. Mỗi một câu chuyện sẽ mang đến cho chúng ta những tiếng cười và ẩn sau đó là bài học quý giá về cuộc sống. Chính vì thế mà ông cha ta đã đúc rút ra câu: Một nụ cười bằng 10 thang thuốc bổ.
Hy vọng với những kiến thức tổng hợp truyện cười là gì? Phân loại và các tác phẩm truyện cười dân gian tiêu biểu trên đã giúp các bạn hiểu sâu hơn về thể loại văn học này. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về thế nào truyện cười hãy để lại bình luận cho mayruaxegiadinh nhé!
