Dương xỉ là tên của một loài thực vật mà sự xuất hiện của chúng còn sớm hơn cả khủng long, không có hoa hay hạt. Vậy dương xỉ sinh sản như thế nào? Những đặc điểm nổi bật ở cây dương xỉ là gì? Dương xỉ sống ở đâu? Dương xỉ ăn được không và ý nghĩa của nó đối với hệ sinh thái, đối với cuộc sống của con người như thế nào?….
Contents
Dương xỉ là gì?
Dương xỉ là loại cây thuộc nhóm thực vật cổ thụ và nó có niên đại hàng trăm triệu năm, thậm chí nó còn có niên đại trước cả khủng long. Dương xỉ có hoa không? Như chúng ta đã quen biết với loại cây này thì không có hoa và chúng sinh sản hữu tính bằng cách tạo bào tử chứ không phải hạt. Trong một số trường hợp nó còn có thể sinh sản sinh dưỡng tương tự như loài dương xỉ biết đi.
Bào tử của dương xỉ có dạng hình cầu hoặc là hình tam giác, có màu đỏ, nâu vàng hoặc màu đen. Các bào tử này hầu hết đều được tạo ở mặt dưới hoặc ở phần rìa lá của chúng.
Hiện nay, người ta đã tìm kiếm được khoảng 11.000 loài dương xỉ. Vậy dương xỉ sống ở đâu? Hầu hết các loài dương xỉ đều sống ở những khu rừng nhiệt đới ẩm và cận nhiệt đới trên khắp thế giới.
Thay vì có phần vỏ và gỗ đặc trưng cho thân của cây hạt giống thì phần thân của cây dương xỉ lại bao gồm các thân rễ được biến đổi để phát triển theo chiều đứng và một lớp rễ phủ dày đặc. Các thân cây dương xỉ có khả năng đạt tới chiều cao từ 25 mét trở lên ở một số loài.
Phân loại cây dương xỉ
Cây dương xỉ tiếng Anh là fern và hiện nay trên thế giới chúng được chia thành 3 loại phổ biến gồm: Dương xỉ cảnh, dương xỉ thân gỗ (gồm dương xỉ cổ đại và dương xỉ rừng) và dương xỉ thủy sinh. Cụ thể như sau:
Dương xỉ cảnh
Dương xỉ cảnh là loại dương xỉ cỡ nhỏ dạng bụi khóm, chúng gồm nhiều cây hợp lại và có chiều cao khoảng từ 30mm đến dưới 1m. Lá của chúng có màu xanh, mọc từ thân lên tới ngọn gồm rất nhiều lá nhỏ tua tủa sang hai bên.
Loại cây dương xỉ này thường được trồng trong chậu để trang trí cho phòng khách, bàn làm việc hoặc có khi được đặt cạnh cửa sổ, ban công hay trước cửa, sân nhà. Không chỉ có tác dụng trang trí không gian xanh, làm đẹp mà còn thanh lọc không khí rất tốt.
Dương xỉ cổ đại (dương xỉ rừng)
Dương xỉ cổ đại hay được biết đến là dương xỉ rừng là loại cây có kích thước lớn hơn rất nhiều so với dương xỉ cảnh và chúng thường mọc ở bờ bụi ẩm ướt. Là loại thân gỗ to có chiều cao từ trên 1m và thậm chí nó cao lên tới hơn 10m.
Dương xỉ cổ đại có tuổi đời hàng trăm năm, thường mọc trong rừng sâu và rất khó để khai thác được chúng. Loại dương xỉ này có thân cây to hình trụ, màu nâu đen và hơi xù xì. Cây chỉ có phần lá mọc rất xanh tốt ở ngọn.
Dương xỉ thủy sinh
Dương xỉ thủy sinh là loại cây được trồng rất nhiều trong các bể cá cảnh hay bể cá thủy sinh,…. Loại cây này thường bám vào khúc gỗ hoặc mọc xen lẫn với những hốc đá trong điều kiện ánh sáng nhẹ với nhiệt độ khoảng từ 22 – 24 độ C cùng hàm lượng CO2 cao thì cây sẽ được hấp thụ; tốc độ phát triển khá chậm với chiều dài khoảng 10-30cm.
Những loại dương xỉ thủy sinh thường gặp phổ biến hiện nay như: dương xỉ lá hẹp, dương xỉ lá kim, dương xỉ lá nho, dương xỉ Trident, dương xỉ châu Phi, dương xỉ JAVA,….
Đặc điểm chung của cây dương xỉ
Như đã nói ở phần phân loại dương xỉ thì chúng ta đều đã biết rằng dương xỉ có nhiều loại cũng như nhiều hình dạng và kích cỡ khác nhau. Từ loại vô cùng nhỏ điển hình như dương xỉ hình thận cho tới dương xỉ cây cao 20 mét. Tuy nhiên, trên thực tế hầu hết các loại dương xỉ này đều có chung cấu trúc cơ bản.
Cây dương xỉ gồm 3 phần chính là: thân rễ, các lá và cấu trúc sinh sản mà phần trên chúng ta có định nghĩa chính là túi bào tử.
Phần thân rễ chính là thân của cây dương xỉ và nó có 3 dạng cơ bản như sau:
- Thân rễ thẳng chùm: phần thân của cây dương xỉ là một khối rắn chắc chắn tạo thành 1 chùm. Bạn có thể bắt gặp loại thân rễ này điển hình trên cây dương xỉ vương miện hoặc cây dương xỉ vua.
- Thân rễ mọc nghiêng, leo dọc hoặc leo dưới mặt đất: loại này thậm chí còn có thể leo lên cây. Ví dụ về cây dương xỉ có thân rễ leo là dương xỉ Blechnum filiforme (Thread fern).
- Thân rễ thẳng đứng: có thể phát triển thành 1 thân cây ngắn hoặc cao. Ví dụ về một thân rễ thẳng đứng là thân cây ponga hay còn gọi là dương xỉ bạc.
Các lá của cây dương xỉ thường sẽ gồm một cuống lá với phiến phẳng được chia thành nhiều đoạn. Những chiếc lá mới được mọc ra từ phần thân rễ. Chúng thường sẽ được cuộn chặt lại với nhau tạo thành một hình xoắn ốc rồi bung từ từ ra khi mà chúng trưởng thành. Phần mặt trên của các lá giữ chức năng kép vừa dùng để quang hợp lại vừa mang bào tử để sinh sản.
Những bào tử được phát triển bên trong của vỏ bọc gọi là túi bào tử. Những túi bào tử này được tìm thấy ở mặt dưới của cây dương xỉ. Tuy nhiên, túi bào tử này không phải luôn xuất hiện ở mọi chiếc lá.
Tác dụng của cây dương xỉ là gì?
Dương xỉ cảnh được trồng trong chậu để trong không gian của nhà ở có tác dụng hấp thụ những chất độc hại có trong không khí điển hình như: toluene, xylen, Aldehyde formic,….. Theo đó, dương xỉ giúp làm sạch và thanh lọc không khí tạo sự trong lành hơn và giảm thiểu những bệnh về đường hô hấp.
Màu xanh mát của cây không chỉ đem lại không gian cây xanh tươi mát giúp giảm căng thẳng, thoải mái tinh thần mà nó còn có khả năng hấp thụ những bức xạ điện từ từ các thiết bị điện tử như máy tính, tivi hay laptop,….
Dương xỉ khi trồng dưới đất có khả năng hấp thụ độc tố asen có trong đất và làm sạch nguồn nước khỏi những chất ô nhiễm.
Dương xỉ còn đóng vai trò quan trọng trong đông y. Nó được dùng làm thảo dược để trị các bệnh như lang ben hay bạch biến; chữa đau lưng, mỏi gối, bạch đới, tiểu són do thận hư hay di tinh; chữa phong hàn thấp, cử động khó khăn, bong gân; chữa các chứng bệnh về tiêu chảy và giúp cầm máu,….
Lá dương xỉ còn được sử dụng để trang trí và cắm cùng hoa trông cũng rất đẹp.
Ý nghĩa cây dương xỉ
Màu xanh của cây dương xỉ mang ý nghĩa tượng trưng cho sức sống luôn luôn tươi mới phát triển. Cây mọc xum xuê, um tùm lại rất dễ để trồng và chăm sóc mang ý nghĩa tượng trưng cho gia đình đông con nhiều cháu và gia đình sum họp thuận hòa.
Do đó, ý nghĩa của cây dương xỉ đem lại cho người được tặng về sự mạnh khỏe, vươn lên trong cuộc sống. Lý do là vì như đã nói ở trên thì cây dương xỉ là loại cây thanh lọc không khí rất tốt cho đường hô hấp.
Tìm hiểu điều thú vị về cây dương xỉ
Thời gian
Thông qua việc nghiên cứu những mẫu hóa thạch, các nhà khoa học cho rằng thực vật trên cạn đã xuất hiện từ dưới nước vào khoảng 475 triệu năm về trước. Thực vật có mạch tách ra khỏi thực vật không mạch khoảng 400 triệu năm trước và ngay sau đó thì dương xỉ tách ra.
Một số họ dương xỉ chính (Cyathea Dicksonia) đã được phát hiện trong hồ sơ hóa thạch với niên đại khoảng 350 triệu năm trước. Điều này giải thích cho việc so với hầu hết những động vật trên cạn – một số động vật không xương sống đã sống vào thời điểm này thì dương xỉ đều già hơn và chúng còn lâu đời hơn cả khủng long.
Cây dương xỉ phát triển vô cùng chậm chạp và các cây đáng mơ ước này mỗi năm chỉ tăng được khoảng 25-50mm. Điều này cho thấy rằng các cá thể dương xỉ cao lớn mà chúng ta có thể phát hiện trong một khu rừng già có thể có tuổi đời lên đến vài thế kỷ.
Tuy nhiên, chúng có thể phát triển vượt trội hơn trong môi trường thích hợp. Theo đó, việc đoán tuổi thật của những loại dương xỉ luôn là công việc rất khó khăn.
Vị trí cây dương xỉ mọc
Dương xỉ là loại cây được tìm thấy ở khắp nơi trên Thế giới này, từ vùng nhiệt đới cho tới cùng cận Bắc Cực. Một số loài mọc ở vùng khô cằn hoặc bán sơn địa, một số lại mọc ở rừng ẩm còn một số khác là thực vật thủy sinh nổi tự do. Trong đó, ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới từ na Mexico đến bắc Nam Mỹ là nơi thể hiện sự đa dạng loài lớn nhất của dương xỉ.
Cây dương xỉ phát triển mạnh tại những vị trí kín gió, ẩm ướt và có bóng râm, đặc biệt những nơi có nhiều khoảng trống để ngọn cây không bị chen chúc và tán rộng ra được. Loại cây này sinh trưởng tốt nhất là ở loại đất có thể giàu mùn, trung tính đến hơi chua.
Dương xỉ được tìm thấy ở 4 loại môi trường sống đặc biệt gồm: rừng ấm, râm mát; đất ngập nước chua bao gồm cả đầm lầy; rừng nhiệt đới có nhiều loài thực vật biểu sinh và các đường nứt trên mặt đá, điển hình nhất là khi được che chắn khỏi ánh nắng mặt trời.
Cây dương xỉ ở vùng ôn đới Bắc Mỹ hầu hết là sống trên cạn và phát triển tốt trong rừng. Tuy nhiên, nhiều loài cây dương xỉ ở vùng nhiệt đới mọc lại như các loài thực vật biểu sinh. Trong đó, thực vật biểu sinh được hiểu là loài thực vật sống dựa vào những thực vật khác như là các cây gỗ cao to. Việc này giúp thực vật biểu sinh được hỗ trợ vật chất và lấy dinh dưỡng từ những mảnh vụn hữu cơ cùng nước mưa rơi qua tán rừng.
Dương xỉ là một loại thực vật vô cùng cứng cáp và bền bỉ. Chúng thường là các cây đầu tiên có dấu hiệu phục hồi trong các tuần đầu tiên sau những trận cháy rừng. Giữa màu đen u ám của tro lửa bụi thì xuất hiện một nhành dương xỉ xanh óng ánh vươn ra là một biểu tượng cho tiềm năng phục hồi cháy rừng rất đáng mừng.
Vai trò quan trọng đối với con người
Nói chung thì dương xỉ có tầm quan trọng trong kinh tế khá nhỏ đối với con người. Chúng thường được trồng để làm cảnh trong vườn hoặc trong nhà.
Khi nhìn về quá khứ, chúng ta có thể thấy rằng dương xỉ cùng những loài thực vật khác sống mạnh mẽ và phủ kín các ngôi rừng nguyên sinh. Do đó, hóa thạch của các loài thực vật này có đóng góp lớn trong việc hình thành nhiên liệu hóa thạch như than, dầu hay khí tự nhiên mà con người vẫn tận dụng cho cuộc sống hàng ngày.
Phần thân rễ và thân giàu tinh bột của một số loài dương xỉ trong nhiều nền văn hóa còn được sử dụng để làm thực phẩm cho con người. Ví dụ như các chiếc bánh sừng bò từ lá dương xỉ, làm kem, một số loại rau hấp hay salad từ dương xỉ đà điểu (Matteuccia struthiopteris),…..
Một số loài dương xỉ được tìm bởi các nhà thảo dược còn có khả năng điều trị loét, thấp khớp hay nhiễm trùng đường ruột cũng như chữa một số loại bệnh đặc thù khác,…..
Cây dương xỉ ponga hay dương xỉ bạc chính là biểu tượng của quốc gia New Zealand. Tên của nó được đặt theo màu của mặt dưới bạc của lá.
Trong quá khứ, cây dương xỉ còn được sử dụng trong nghệ thuật trang trí rất nhiều, đặc biệt là cơn sốt Fern – Fever. Đây là một nghệ thuật trang trí có từ thời Victoria, trang trí, trình bày những họa tiết dương xỉ trên đồ thủy tinh, kim loại, đồ gốm, gỗ, hàng dệt, giấy in và những tác phẩm điêu khắc. Nhìn chung, cây dương xỉ xuất hiện trên mọi thứ từ làm quà lễ rửa tội cho đến những bia mộ và cả trên đài tưởng niệm.
Cây dương xỉ trong dân gian
Dương xỉ trong văn hóa dân gian Slavic được cho là nở hoa mỗi năm một lần và vào đêm Ivan Kupala. Mặc dù hoa dương xỉ được cho là vô cùng khó tìm nhưng bất cứ ai khi được nhìn thấy hoa dương xỉ thì đều sẽ được hạnh phúc, giàu có trong suốt quãng đời còn lại của họ.
Tương tự như thế, trong truyền thống Phần Lan thì cho rằng ai tìm được hạt giống của cây dương xỉ nở hoa vào đêm mùa hạ và sở hữu được nó thì người này sẽ được dẫn đến các nơi rực rỡ ánh sáng vĩnh cửu của các bông hoa được gọi là aarnivalkes mark – nơi cất giấu kho báu. Các địa điểm này được bảo vệ bằng 1 câu thần chú nhằm ngăn cản không cho bất kỳ ai đến gần, trừ những người nắm giữ được hạt giống dương xỉ.
Lời Kết
Hy vọng những thông tin mà chúng tôi vừa cập nhật trên đây về chủ đề cây dương xỉ là gì hữu ích với bạn đọc. Qua đó, bạn có thể hiểu được dương xỉ sống ở đâu, dương xỉ có hoa không và dương xỉ sinh sản như thế nào.
Cảm ơn bạn đã theo dõi hết bài viết này của chúng tôi, truy cập mayruaxegiadinh.com.vn để không bỏ lỡ bất kỳ một thông tin thú vị, bổ ích nào bạn nhé!
