Tri giác là một cụm từ được sử dụng rất nhiều trên thực tế. Nó giúp con người xác định được liệu sự vật đó thuộc loại hay nhóm sự vật hiện tượng nào. Tuy được nhắc đến thường xuyên là thế nhưng không phải ai cũng hiểu và định nghĩa được tri giác là gì.
Bài viết này chúng tôi sẽ đề cập đến khái niệm tri giác, đặc điểm các loại tri giác cũng như quy luật và vai trò của tri giác,…. thông qua các ví dụ về tri giác. Cùng mayruaxegiadinh.com.vn phân tích chi tiết nhé!
Contents
Khái niệm tri giác là gì?
Khi những thông tin về những thuộc tính của sự vật, hiện tượng có được nhờ vào cảm giác được chuyển tới vỏ não thì chúng ngay lập tức được tổ chức sắp xếp tạo nên một hình ảnh đầy đủ có ý nghĩa về chính sự vật hay hiện tượng tác động đến những giác quan của chúng ta.
Do đó, không chỉ thấy duy nhất màu xanh đơn thuần mà chúng ta còn thấy được màu xanh của cỏ cây; không chỉ nghe thấy duy nhất một âm thanh mà chúng ta còn nghe thấy tiếng nhạc hay tiếng bài hát. Quá trình tổ chức sắp xếp và lý giải, xác định ý nghĩa của các hình ảnh về sự vật hiện tượng đó chính là tri giác.
Như vậy, hình ảnh trọn vẹn của sự vật có được chính là dựa trên cơ sở của những thông tin được đem lại bởi cảm giác, dựa trên việc tổ chức và sắp xếp những thuộc tính bên ngoài của sự vật thành 1 thể thống nhất theo đúng cấu trúc của sự vật, hiện tượng khách quan.
Và nếu cảm giác được coi như một nguồn cung cấp thông tin đầu vào thì tri giác chính là tổ hợp, diễn giải hoặc gán ý cho những thông tin đó.
Một số đặc điểm của tri giác
Tri giác và cảm giác cùng là quá trình thuộc giai đoạn nhận thức cảm tính vì vậy mà tri giác có những đặc điểm tương đối giống với cảm giác như sau:
- Tri giác là một quá trình tâm lý có khởi đầu, diễn biến và có kết thúc tương đối rõ ràng.
- Tri giác phản ánh những dấu hiệu bên ngoài của các sự vật, hiện tượng
- Tri giác phản ánh một cách trực tiếp về sự vật, hiện tượng.
Bên cạnh các đặc điểm giống nhau thì tri giác cũng có nhiều đặc điểm nổi bật phân biệt với cảm giác.
Khác biệt cơ bản giữa tri giác và cảm giác nằm ở chỗ cảm giác thì phản ánh một cách riêng lẻ từng thuộc tính bên ngoài của sự vật hay hiện tượng và nó gắn liền với một cơ quan thụ cảm chuyên biệt. Trong khi đó, tri giác lại là sự tổng hợp những cảm giác nhằm tạo ra một hình ảnh trọn vẹn về sự vật, hiện tượng đó. Hay nói cách khác thì tri giác phản ánh một cách trọn vẹn về sự vật, hiện tượng.
Tri giác sử dụng những dữ liệu trực quan được mang lại bởi cảm giác và đồng thời sử dụng những kinh nghiệm đã học được trong quá khứ để có được hình ảnh trọn vẹn của sự vật và để gọi tên chúng. Đây chính là đặc điểm khác biệt lớn nhất giữa tri giác và cảm giác.
Ngoài ra, tri giác có khả năng giúp con người có thể xác định được một cách tương đối rõ ràng về vị trí của chủ thể đối với những sự vật hiện tượng trong thế giới xung quanh. Tuy nhiên, chủ thể lại chưa có được hình ảnh đầy đủ về sự vật, hiện tượng ở mức độ cảm giác. Bởi thế mà cảm giác không làm được điều này giống như tri giác.
Hơn nữa, tri giác cũng có thể giúp con người xác định được rằng sự vật đó liệu thuộc loại hay nhóm sự vật hiện tượng nào. Có nghĩa là tri giác một cách “tự động” xác định được mối quan hệ giữa một sự vật hiện tượng với nhóm sự vật hiện tượng. Điều này chứng minh rõ cho luận điểm của Mác: “lồng trong con mắt là những nhà lý luận”.
Ngay khi con người có cảm giác thì quá trình tri giác sẽ được diễn ra một cách tự động. Ranh giới về mặt thời gian giữa tri giác và cảm giác là không rõ ràng. Và việc tách biệt giữa cảm giác và tri giác hoàn toàn là do mục đích nhận thức.
Quá trình cảm giác và tri giác trên thực tế diễn ra một cách liên tục và không thể chia cắt. Do đó, từng có quan niệm cho rằng tri giác và cảm giác chính là một hệ thống hợp nhất.
Các loại tri giác
Dựa vào những cơ quan cảm giác đóng vai trò quan trọng chính trong quá trình tri giác có thể được chia thành: tri giác nhìn, tri giác nghe và tri giác sờ mó (bao gồm tri giác nhìn được nghiên cứu nhiều nhất). Do đó, theo như cách phân chia này thì chúng ta chỉ tìm hiểu chi tiết về loại tri giác nhìn.
Còn nếu dựa vào đối tượng tri giác có thể được chia thành: tri giác không gian, tri giác thời gian, tri giác chuyển động và tri giác con người.
Tri giác nhìn
Tri giác nhìn phản ánh trọn vẹn sự vật, hiện tượng nhờ vào thị giác. Có thể kể đến một số nhân tố thuộc trường kích thích có ảnh hưởng đến tri giác nhìn như sau:
Sự gần nhau giữa những sự vật mang lại tri giác những sự vật gần nhau thuộc về cùng 1 nhóm.
- Sự giống nhau: Tri giác những sự vật giống nhau thì thuộc về cùng một nhóm.
- Sự khép kín (bao hàm): sử dụng toàn bộ những thành phần để tạo ra một chỉnh thể duy nhất.
- Nhân tố tiếp diễn tự nhiên: Những thành phần của những hình quen thuộc với chúng ta thường sẽ được liên kết thành một hình.
Tri giác không gian
Tri giác không gian là loại tri giác phản ánh khoảng không gian tồn tại khách quan của sự vật, hiện tượng. Nó bao gồm: Tri giác hình dạng sự vật; Tri giác độ lớn của vật; Tri giác chiều sâu, độ xa cùng những phương hướng.
Tri giác thời gian
Tri giác thời gian là loại tri giác phản ánh độ dài lâu cũng như tốc độ cùng tính kế tục khách quan của sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan. Cơ chế của tri giác thời gian gắn liền với sự tiếp diễn liên tục cũng như nhịp trao đổi sinh học của những quá trình cơ thể (hay còn được gọi là đồng hồ sinh học).
Trong cơ chế đồng hồ sinh học đó thì nhịp của hệ tuần hoàn cùng nhịp của hệ tiêu hóa đóng vai trò quan trọng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi dùng một số thuốc có khả năng là thay đổi nhịp sinh học. Từ đó sẽ dẫn đến sự thay đổi của tri giác thời gian. Một số nhân tố ảnh hưởng đến tri giác thời gian như sau:
- Tuổi đời và kinh nghiệm: Trẻ em thì chưa biết phân biệt thời gian nhưng dần dần thì trẻ mới học được cách tri giác thời gian.
- Động cơ và trạng thái tâm lý.
Tri giác chuyển động
Tri giác chuyển động là loại tri giác nhằm phản ánh sự biến đổi vị trí của sự vật. Nó bao gồm sự thay đổi về vị trí, hướng và tốc độ.
- Chuyển động tương đối: Ví dụ về tri giác chuyển động tương đối như khi đi xe và nhìn ra bên ngoài chúng ta thường thấy vật gần chuyển động nhanh và vật càng xa chuyển động càng chậm (lúc này hãy thử đưa ngón tay trước mắt rồi ngửa đầu ra xa).
- Chuyển động ra xa (Radial motion): Chính là luật xa gần trong hội họa,
- Tri giác âm thanh trong không gian: Con người có thể nhận biết được hướng phát ra của âm thanh nhờ sóng âm lan truyền theo dạng sóng.
Tri giác con người
Tri giác con người là quá trình mà con người có thể nhận thức lẫn nhau trong quá trình giao lưu trực tiếp. Tri giác con người có đối tượng khá đặc biệt. Trong quá trình tri giác con người thì những chủ đề tập trung phần lớn vào việc tri giác những đặc điểm cũng như giá trị xã hội của con người.
Quan sát và năng lực quan sát
Quan sát là một hình thức tri giác con người được xếp vào bậc cao nhất. Đây chính là quá trình tri giác mang tính chủ động, có mục đích và rõ ràng về ý thức. Quan sát đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của con người và theo như Pavlốp thì rằng: “Quan sát, quan sát, quan sát”.
Thông qua quá trình quan sát trong hoạt động cũng như nhờ rèn luyện mà con người sớm hình thành năng lực quan sát. Năng lực quan sát được xem là khả năng tri giác nhanh chóng các điểm quan trọng, đặc sắc và chủ yếu của sự vật, hiện tượng. Mặc dù những điểm đó có thể là khó nhận thấy hoặc có vẻ như là thứ yếu.
Năng lực tri giác là khác nhau ở mỗi người và nó phụ thuộc vào các loại tri giác (gồm kiểu tri giác tổng hợp, kiểu phân tích, kiểu cảm xúc và kiểu phân tích tổng hợp,….), vào các hoạt động trong nghề nghiệp và sự rèn luyện của họ.
Vai trò của tri giác là gì?
Như đã nói qua về tri giác là gì ở phần tìm hiểu khái niệm tri giác thì chúng ta đã hiểu qua được về khái niệm này. Từ đó có thể thấy rằng tri giác là thành phần chính trong nhận thức cảm tính cũng là điều kiện quan trọng cho sự định hướng những hành vi cũng như hoạt động của con người trong thế giới khách quan.
Dựa vào những hình ảnh của tri giác mà con người có thể điều chỉnh được những hành động của bản thân sao cho thích hợp với sự vật, hiện tượng khách quan. Quan sát – một hình thức tri giác con người cao nhất đã trở thành một bộ phận không thể bỏ qua của hoạt động và cũng là một phương pháp nghiên cứu khoa học.
Trên đây là toàn bộ thông tin liên quan đến chủ đề tri giác là gì mà mayruaxegiadinh.com.vn đã vừa chia sẻ đến bạn. Hy vọng qua đây bạn đã hiểu khái niệm tri giác là gì thông qua những ví dụ về tri giác. Đặc biệt, từ đặc điểm và vai trò của tri giác chúng ta biết được tầm quan trọng của nó đối với hành động của sự vật, hiện tượng, đặc biệt là ở tri giác con người.
