Trong thế giới muôn loài, địa y ít được biết đến nhưng nó thực sự là một loài có vẻ đẹp tuyệt vời và có giá trị trong chuỗi sinh học, được ứng dụng cho cuộc sống loài người. Vậy Địa y là gì? Địa y là sinh vật thuộc giới nào? Địa y được hình thành như thế nào? Địa y sống ở đâu? Có các loại địa y thường gặp nào?…. Cùng tìm hiểu lời giải chi tiết tham khảo qua bài viết ngay dưới đây nhé!
Contents
Địa y là gì?
Địa y là một dạng cây hoa tảo và nó xuất phát từ loài sinh vật photobiont. Loài sinh vật này còn có tên phyconbiont với loài nấm mycobiont và chúng có khả năng quang hợp được. Hai loại này khi kết hợp cộng sinh với nhau thì tạo nên loài địa y.
Địa y được hình thành như thế nào? Trong Địa y, thành phần Nấm thường sẽ là Nấm túi đôi khi là Nấm đảm còn thành phần Tảo thường sẽ là Tảo lục và đôi khi là Vi khuẩn lam. Tế bào Tảo sẽ phân tán giữa những khuẩn ty.
Một số khuẩn ty dán chặt vào trong để có thể hấp thụ được carbohydrat cùng các chất hữu cơ từ Tảo và Nấm thì thực hiện nhiệm vụ cung cấp nước cùng khoáng cho Tảo. Địa y là một dạng thích nghi đặc biệt của những vùng khô hạn và chúng có khả năng sống trong những điều kiện khắc nghiệt nhất.
Địa y thuộc giới nào?
Có được gọi là cây địa y không? Địa y không phải là thực vật bởi chúng không có cấu tạo tế bào đặc trưng ở thực vật và đặc biệt cũng không có cấu trúc mô hay cơ quan của thực vật.
Địa y cũng không phải là nấm bởi ngoài những tế bào sợi nấm thì còn có những tế bào tảo lục hay vi khuẩn lam có chứa chất diệp lục. Tuy nhiên, vì trong Địa y luôn bắt buộc phải có thành phần nấm nên người ta có thể xếp chúng vào giới Nấm.
Địa y có mấy loại?
Địa y được chia thành 3 loại chính. Tên các loài địa y này gồm: Địa y Foliose, Địa y Fruticose, Địa y Crustose.
- Địa y Foliose: loài địa y này có hai mặt và khá dễ để phân biệt. Chúng gồm một mặt trên và một mặt dưới cùng. Đặc điểm rất phẳng, nhiều lá tương tự như rau diếp hoặc bện lại và đầy những đường gờ cùng vết sưng.
- Địa y Fruticose: loài địa y này có thế là mặt dây chuyền và nó giống như sợi tóc, thẳng đứng và cây bụi hoặc thẳng đứng và nó giống như những chiếc cốc. Nhiều địa y Fruticose có những nhánh tròn có lõi nằm giữa và một số khác thì lại rỗng ở giữa. Những loại địa y Fruticose khác thì có những nhánh phẳng mọc lộn xộn với nhau.
- Địa y Crustose: loài địa y này có vây và bị nứt vỏ. Chúng thường tạo thành một lớp vỏ trên một bề mặt tương tự như tảng đá, đất, ô tô hoặc như mái nhà của bạn vậy. Chúng có thể có nhiều màu sắc rực rỡ, tươi sáng tương tự như màu vàng của nắng, màu cam và đỏ, đôi khi cũng như màu xám và xanh lục. Đặc biệt, địa y lớp vỏ được ép vào chất nền của chúng.
Địa y sống ở đâu? Hình dáng và khả năng sinh tồn của loài Địa y
Địa y khác hẳn với 2 loại tạo nên nó gồm tảo và nấm về hình thái, sinh lý và hóa sinh. Địa y riêng biệt và không xen lẫn với tảo và nấm được.
Địa y sống ở đâu? Môi trường sinh sống của địa y: chúng có thể sinh sôi và nảy nở trong môi trường bắc cực, đặc biệt trên vực đá và trên sa mạc. Ở những nơi mà tưởng chừng như khí hậu khắc nghiệt nhất trên thế giới thì địa y vẫn có thể sinh tồn và phát triển.
Trên mọi địa hình, từ đất đá cho tới những cành cây, lá tại các khu rừng gỗ, rừng mưa thì địa y đều có khả năng sinh sôi nảy nở tồn tại. Và thậm chí là trên nóc của các tòa nhà thì địa y cũng có thể mọc tràn lan. Trong đó, ở trên cây là địa điểm địa y cho sinh khối lớn nhất và có giá trị trong khoa học lẫn trong thực tiễn.
Có một số loài địa y dài lên tới vài mét và treo lơ lửng trên cành cây. Tuy nhiên lại có các loài chỉ dài vài milimet và chúng thường bám vào những tảng đá. Các nhà khoa học đã tính được số lượng loài địa y có trong tự nhiên là khoảng 17.000 loài thông qua thuật toán.
Trên đá, địa y là các sinh vật tiên phong và chúng là những tộc đoàn đầu tiên chiếm cứ môi trường mới bởi chúng có khả năng phá hủy đá dần dân do những acid mà chúng tiết ra, đồng thời tạo ra các hạt đất vô nhỏ.
Các vật chất hữu cơ từ sự thối rữa của Địa y làm tăng thành phần của đất được tạo ra. Những acid được tiết ra có sự thay đổi theo từng loài và chúng được dùng để định danh Địa y.
Tốc độ tăng trưởng của Địa y
Địa y tăng trưởng với một tốc độ khá chậm: Địa y dạng vảy có khả năng tăng trưởng mỗi năm chỉ khoảng 0,1 – 10mm, Địa y dạng lá khoảng từ 2 – 4cm. Địa y dễ bị tổn hại bởi các chất ô nhiễm không khí, đặc biệt nó được xem như là sinh vật chỉ thị về chất lượng không khí. Thường sẽ cần phải đi xa đến vài dặm so với thành phố thì mới có thể tìm kiếm được Địa y.
Sinh sản của Địa y
Mặc dù trong thành phần của Địa y gồm Nấm túi có thể sinh sản hữu tính bằng túi nhưng địa y chỉ sinh sản vô tính. Theo đó, một mảnh của địa y sau khi được tách ra sẽ hình thành nên Địa y mới.
Hơn nữa, một số loài Địa y còn có thể tạo ra các thể sinh sản đặc biệt được gọi là mầm phấn có tên tiếng anh là soredia. Mầm phấn là một khối nhỏ bao gồm những tế bào Tảo được bao quanh bởi những khuẩn ty và nó được phát tán bởi gió và nước mưa.
Tuổi thọ của Địa y như thế nào?
Những loài địa y thường sẽ phụ thuộc vào loại nấm và tảo phát triển cùng nhau. Nấm có chức năng đảm bảo nơi ở cho tảo đồng thời thu hoạch chất dinh dưỡng cho cả 2. Các tảo quang hợp và nhờ đó cung ứng thức ăn cho cả hai.
Hàng trăm loại địa y tồn tại tuy nhiên tóm gọn lại thì chúng được phân loại thành 3 loại hình tăng trưởng chính. Tất cả chúng đều mang đặc điểm chung là phát triển chậm, tồn tại lâu dài, thậm chí dài hàng trăm và cũng có thể là hàng ngàn năm.
Theo nghiên cứu của Richard Armstrong (thuộc Đại học Aston), ở địa y giai đoạn tăng trưởng mạnh nhất từ khi hình thành và bắt đầu phát triển lớn nhất thì đường kính của chúng khoảng từ 2,5 – 4,5cm và sau đó tăng trưởng dần chậm lại. Ví dụ như: Địa y ở Thụy Điển với thalli rộng 6 inch đã tồn tại khoảng 1.600 năm tuổi; Địa y ở Rockies Canada rộng 3 inch đã tồn tại khoảng 600 năm tuổi.
Tuổi thọ của Địa y còn có thể xác được được thông qua thời gian sống của chúng trên các vật chủ mà đã biết độ tuổi rồi. Ví dụ như ở bia mộ nghĩa trang hay trên các thân cây.
Cả địa y Foliose và Crustose và địa y Crustose đều phát triển chậm. Địa y Foliose tăng thêm từ 2-5mm mỗi năm; sự tăng trưởng còn chậm hơn ở địa y Crustose, khoảng 0,5mm mỗi năm. Một số địa y được tìm thấy ở Nam Cực có tuổi thọ ước tính lên tới 500 – 5.000 năm tuổi.
Vai trò của Địa y
Vai trò của Địa y đối với tự nhiên
Địa y là một loài rất phổ biến trong thiên nhiên và chúng sống được ở các nơi khô cằn, những nơi có điều kiện khí hậu khó khăn nhất nên chúng đóng vai trò “tiên phong mở đường”.
Địa y có khả năng phân hủy đá thành các hạt đất nhỏ và sau khi chết đi chúng lại tạo thành một lớp mùn làm thức ăn cho những thực vật khác đến sau. Hơn nữa, một trong những thức ăn chủ yếu của loài hươu Bắc cực chính là Địa y.
Ứng dụng của Địa y trong đời sống con người
Địa y rất phổ biến và nó là loài sống rất lâu. Tuy nhiên, nhiều loại địa y dễ bị tổn thương khi thời tiết thay đổi đột ngột. Do đó, các nhà khoa học có thể dùng chúng để đo mức độ ô nhiễm không khí.
Ngoài ra, địa y còn có thể dùng để chế tạo phẩm nhuộm, nước hoa hay rượu cũng như được ứng dụng trong y học. Theo ước tính, có đến 6% bề mặt phần đất liền của Trái Đất được phủ địa y. Phẩm nhuộm được chế từ địa y tại Scotland được gọi là crottle.
Cây địa y dùng chữa bệnh gì?
Không phải tất cả mọi loại địa y đều có thể ăn được. Hiện nay, có loại địa y Iceland là được sử dụng tương tự như một loại thực phẩm chức năng dùng cho chữa bệnh.
Địa y Iceland mang lại một số công dụng như sau:
- Giúp loại bỏ cảm cúm, ho, cảm lạnh, sốt hay chữa bệnh phổi, đau họng,….
- Tăng cường hệ thống miễn dịch đồng thời cải thiện chức năng của hệ thống tuần hoàn của cơ thể và có khả năng duy trì hoạt động của các mạch máu.
- Địa y Iceland được sử dụng tương tự như một loại thuốc nhuận tràng, có tác dụng ổn định hoạt động của đường tiêu hóa và điều trị chứng biếng ăn, đầy hơi, khó tiêu.
- Trong Địa y Iceland có chứa usninovoj acid giúp tiêu diệt những loại vi khuẩn có hại gây bệnh, điều trị viêm xoang, hen suyễn, ho gà và hỗ trợ giảm bệnh lao, viêm phổi.
- Địa y Iceland hỗ trợ tốt trong việc hồi phục và chữa bệnh. Nó giúp chữa lành các vết thương, vết bỏng hay vết cắt vào da thịt, đặc biệt làm mịn nếp nhăn, làm lành da và mờ sẹo.
- Những hoạt chất có trong Địa y Iceland là một phương thuốc hiệu quả vô cùng trong việc phục hồi sau khi phẫu thuật và chấn thương. Địa y Iceland xưa kia được người dân Bắc u sử dụng bằng cách nghiền nát rồi đắp vào những chỗ bị viêm để điều trị các tổn thương do viêm nhiễm.
Địa y có hại hay không?
Chắc hẳn khi nhắc đến địa y là dạng cộng sinh giữa nấm và tảo thì chúng ta vẫn thắc mắc rằng khi bám trên cây cối liệu chúng có ảnh hưởng gì đến cây hay không?
Theo các nhà khoa học của Trường Đại học Harvard (Mỹ) đã khẳng định rằng địa y không gây ảnh hưởng đến cây. Từ những nghiên cứu đã cho thấy sự kết hợp giữa nấm và tảo đã tạo nên địa y và chúng không hề có rễ vậy nên khi bám vào thân cây chúng sẽ không gây hại cho cây.
Trên đây là toàn bộ kiến thức cơ bản liên quan đến chủ đề địa y là gì mà mayruaxegiadinh.com.vn đã tổng hợp và chia sẻ với bạn đọc. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu địa y là sinh vật thuộc giới nào hay địa y được hình thành như thế nào cũng như đặc điểm và vai trò của địa y ra sao,…..
Cảm ơn đã theo dõi bài viết này và đừng quên theo dõi chúng tôi để cập nhật nhiều hơn những thông tin bổ ích nhất trong cuộc sống nhé!
