Độ phì của đất là gì? Độ phì nhiêu của đất có mấy loại? Yếu tố quyết định độ phì nhiêu của đất là gì? Biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất ra sao?… Cùng mayruaxegiadinh.com.vn tìm hiểu chi tiết về chủ đề thế nào là độ phì nhiêu của đất trong bài viết dưới đây nhé!
Contents
Thế nào là độ phì nhiêu của đất?
Độ phì nhiêu của đất chính là khả năng của đất để duy trì được sự phát triển của cây trồng, đồng nghĩa với việc tối ưu hóa năng suất cây trồng. Những yếu tố cấu thành nên độ phì nhiêu của đất có thể kể đến như là các chất dinh dưỡng phù hợp với cây trồng. Đất ẩm thích hợp hay nhiệt độ thích hợp, không chứa chất độc hại và đất tơi xốp.
Đất có độ phì nhiêu cao là điều kiện giúp cho cây trồng được phát triển tươi tốt và cho năng suất cao. Ngược lại, nếu đất có độ phì nhiêu thấp sẽ khiến cho cây trồng kém phát triển và vàng héo mất dần sự sống.
Trong quá khứ, thiên nhiên đã kiến tạo nên các loại đất giàu chất dinh dưỡng và phù hợp cho sự phát triển của cây cối. Tuy nhiên quá trình này đã kéo dài hàng triệu năm và chúng ta không thể có đủ nhiều thời gian để làm điều đó giống như tự nhiên đã làm.
Do đó, chúng ta cần có những biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất một cách thông minh thông qua những hoạt động chăm sóc đất hằng ngày. Cụ thể như thế nào xin mời bạn theo dõi trong phần tiếp theo của bài viết.
Độ phì nhiêu của đất có mấy loại?
Độ phì nhiêu của đất hiện nay được chia thành 2 loại gồm: độ phì nhiêu tự nhiên và độ phì nhiêu nhân tạo.
Trong đó, độ phì nhiêu tự nhiên được hình thành bởi thảm thực vật tự nhiên và không có bất kỳ sự tác động nào của con người. Ngược lại, độ phì nhiêu nhân tạo lại được hình thành bởi sự tác động trực tiếp của con người. Ví dụ về độ phì nhiêu nhân tạo được hình thành bởi các hoạt động canh tác đất, bón phân hay xới đất,…. của con người.
Đặc điểm của độ phì nhiêu
Để hiểu rõ hơn thế nào là độ phì nhiêu của đất thì chúng ta cũng cần nắm được đặc điểm của độ phì nhiêu, cụ thể như sau:
- Những loại đất mang tính chất khác nhau thì độ phì nhiêu tự nhiên của mỗi loại cũng khác nhau.
- Đất phì nhiêu thường là các loại đất giàu chất mùn và chất hữu cơ.
- Quá trình cho sự hình thành độ phì nhiêu của đất xảy ra rất chậm.
- Việc sử dụng các loại phân bón sẽ mang đến hiệu quả tốt nhất trên các loại đất có độ phì nhiêu cao.
Những yếu tố quyết định độ phì nhiêu của đất
Để xác định được những yếu tố quyết định độ phì nhiêu của đất thì ta cần dựa vào thành phần của độ phì nhiêu. Độ phì nhiêu bao gồm những tính chất vật lý cũng như hóa học và sinh học của đất.
Dưới đây là những thành phần của độ phì nhiêu có quan hệ mật thiết với nhau bao gồm:
- Cải tạo đất: Giúp biến đất khô cằn thành đất màu mỡ, giàu dinh dưỡng.
- Độ sâu tầng đất thực: Đất canh tác đòi hỏi tầng đất thực phải đáp ứng độ sâu khoảng 1m và không có lớp đất bị nén chặt.
- Cấu trúc đất: Dựa trên sa cấu trong đất cũng như sự sắp xếp của các hạt. Cấu trúc là yếu tố quan trọng quyết định trực tiếp độ rỗng của đất và nó ảnh hưởng đến khả năng cung cấp nước và cả không khí cho rễ.
- Phản ứng của đất: Chính là tính chất và quá trình cân bằng hóa học trong đất.
- Hàm lượng chất dinh dưỡng: Các chất dinh dưỡng có trong đất với hàm lượng sẽ quyết định đến sự tác dụng khác nhau lên cây trồng.
- Khả năng giữ chất dinh dưỡng: Tất cả chất dinh dưỡng từ phân bón được hòa tan trong đất.
- Hàm lượng và hàm lượng mùn: Nó bao gồm 1 phần của chất hữu cơ dễ khoáng hóa.
- Mật độ của hệ vi sinh vật: Hệ vi sinh vật đóng vai trò quan trọng tham gia vào những tiến trình chuyển hóa những chất dinh dưỡng giúp cây hấp thụ một cách nhanh chóng để phát triển thật tốt.
- Hàm lượng chất ức chế sự phát triển của cây: Những chất hình thành trong tự nhiên điển hình như độc tố nhôm trong đất chua, phèn hay muối trong đất nhiễm mặn,….
Những chỉ số đánh giá độ phì nhiêu của đất
Đất được coi là phì khi nó đáp ứng đủ những chỉ tiêu như sau:
- Đất có độ xốp cao: Cụ thể là hơn 50% thể tích đất sẽ là kẽ hở bởi nhờ đó mà đất có khả năng chứa đủ nước cũng như không khí để phục vụ cho nhu cầu của cây và vi sinh vật phát triển.
- Giàu các nguyên tố dinh dưỡng cho cây trồng điển hình như chứa các nguyên tố đa lượng, trung lượng và vi lượng.
- Giàu chất hữu cơ (>5%) là mức tối thiểu để cung cấp thức ăn cho cây trồng và các vi sinh vật đất. Yếu tố này sẽ tạo độ xốp và tăng tính đậm của đất.
- Khả năng trao đổi ion cao: điều này giúp đất giữ được dinh dưỡng và tiết dần để cây hấp thụ.
- Giày vi sinh vật có ích: là các vi sinh vật có khả năng tạo dinh dưỡng và vi sinh vật đối kháng.
Độ phì nhiêu của đất giảm là do đâu?
Như đã đề cập ở phần tìm hiểu khái niệm độ phì của đất là gì thì chúng ta đã biết trải qua một thời gian rất dài, mẹ thiên nhiên đã tạo nên các loại đất phì nhiêu, giàu dinh dưỡng và phù hợp cho sự phát triển của cây trồng. tuy nhiên, trên thực tế khi đã trải qua hàng triệu năm thì độ phì của đất giảm đi một cách nhanh chóng. Vậy nguyên nhân làm giảm độ phì nhiêu của đất là gì?
Đất mất dinh dưỡng bởi thu hoạch cây trồng
Cây hút chất dinh dưỡng có trong đất nhưng hầu như đất trao đi mà chẳng mấy khi được nhận lại. Và đôi khi, những chất thải công nghiệp bởi con người tạo ra và xả thải ra môi trường điển hình như: thuốc bảo vệ thực vật hay túi nilon, chai lọ của các loại thuốc trừ sâu,…. còn làm ô nhiễm đất nghiêm trọng.
Đất bị xói mòn
Thiên tai, mưa bão hay lũ lụt đã gây ra tình trạng đất bị xói mòn và rửa trôi kéo theo một lượng lớn các chất dinh dưỡng có trong đất. Đây là nguyên nhân chính khiến cho độ phì nhiêu của đất giảm đi một cách nhanh chóng, gây nhiều ảnh hưởng xấu đến năng suất cũng như chất lượng của cây trồng.
Sự thiếu kiểm soát lượng phân bón của con người
Cây trồng rất cần chất dinh dưỡng để phát triển tuy nhiên khi bón quá nhiều những loại phân bón hóa học vào đất mà cây trồng lại không hấp thụ hết sẽ dẫn đến tình trạng tồn đọng và khó chuyển hóa trong đất.
Những chất không chuyển hóa hết này sẽ trở thành một dạng khó tiêu và nó làm giảm đi mật độ thông thoáng và chuyển hóa của đất. Từ đó nó trực tiếp làm giảm đi độ phì nhiêu của đất.
Sự bay hơi
Đất chứa các chất dinh dưỡng và nước khi kết hợp cùng chất đạm (N) sẽ xảy ra phản ứng hóa học khiến 50% các chất cùng nước bay hơi nhanh chóng. Vì thế mà làm giảm đi dinh dưỡng cũng như độ ẩm và độ phì nhiêu của đất.
Một số biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất
Tạo luống, lối đi cố định
Một nguyên tắc mà hầu hết các chuyên gia nông nghiệp đều khuyên bạn nên tuân theo khi làm vườn đó là không nên đi bộ trên luống vườn – diện tích để trồng rau, cây cối. Việc giẫm lên đất khiến cho đất bị chặt lại và đồng thời phá hủy đất, phá hủy môi trường sống của các sinh vật có ích trong đất.
Tạo luống và lối đi vừa đủ để không tốn quá nhiều diện tích mà bạn vẫn có thể thăm khu vườn của mình. Hơn nữa, việc thiết lập những lối đi còn giúp tránh được tình trạng đất bị nén chặt do di chuyển.
Thay vì áp dụng những biện pháp cải tạo đất gây nhiều vất vả trên một diện tích rộng lớn. Bạn chỉ cần áp dụng chúng cho những khu vực có luống cố định và bỏ qua những lối đi. Hơn nữa, việc lắp đặt hệ thống tưới cũng sẽ dễ dàng hơn trên các luống cố định.
Ngoài ra, tạo các luống và lối đi cố định là một việc làm có ích cho việc giúp khu vực trồng cây luôn tươi xốp và đảm bảo được độ phì nhiêu của đất. Đặc biệt, chúng còn giúp bạn tiết kiệm được thời gian cũng như tiền bạc cho việc chăm sóc cây.
Xới đất kết hợp làm cỏ
Xới đất là một phương pháp cơ học nhằm mục đích làm tơi xốp và thoáng khí cho đất để chuẩn bị trồng cây. Theo những khuyến nghị của các chuyên gia nông nghiệp thì mỗi một năm chúng ta nên xới đất tối thiểu 1 lần trở lên. Ở các vùng quê Việt Nam thì thường tận dụng sức trâu để cày tơi đất lên sau mỗi mùa vụ.
Ở những trang trại lớn thì thường sử dụng các loại máy để xới đất. Tại các khu vườn nhỏ của gia đình thì có thể không cần xới quá nhiều bởi việc làm quá mức này có thể khiến cho đất bị rửa trôi và xói mòn hoặc làm tiêu diệt những vi sinh vật có trong đất.
Bạn nên dùng nĩa đào hoặc những chiếc xẻng nhỏ để làm tơi đất tại những khu vườn nhỏ thì có thể tránh tiêu diệt những vi sinh vật có ích này. Trước khi trồng cây, bạn chỉ cần tiến hành đảo đất nhẹ nhàng khoảng 5-7cm trước khi trồng là có thể đảm bảo được độ tơi xốp, phì nhiêu cho đất trồng.
Bổ sung dinh dưỡng cho đất
Phân chuồng
Phân chuồng là một trong những nguồn cung cấp rất nhiều các chất dinh dưỡng khác nhau cho cây cối. Tùy vào loài vật nuôi cũng như thức ăn và cách bảo quản mà các loại phân chuồng sẽ mang những lượng chất dinh dưỡng khác nhau. Ví dụ như trong mỗi tấn phân bò có chứa khoảng 4-6kg kali, 5-6kg nitơ và 2-4kg photpho.
Trong khi đó phân của gia cầm thì có tỷ lệ cao hơn đối với cả 3 yếu tố chất dinh dưỡng vừa nói trên. Phân chuồng có thể bón tưới cho cây nhưng bạn cần lưu ý đến thời điểm bón phân. Hiện nay, được sử dụng phổ biến hơn vẫn là phân chuồng được ủ cho tới hoai mục.
Phân xanh
Phân xanh có nguồn cung cấp chủ yếu là từ những loại thực vật được ủ trộn với vi sinh để lên men trong một khoảng thời gian nhất định rồi bón cho cây. Đây là một nguồn dinh dưỡng dồi dào bổ sung cho đất, làm tăng độ phì nhiêu của đất.
Những loại thực vật được sử dụng để làm phân xanh như là: cây phân xanh, vỏ lạc, rác mía, vỏ cà phê, thân chuối hay bột đậu tương,…. Tuy nhiên, khi mua những loại phân này bạn nên chú ý mua từ những nguồn uy tín bởi chúng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ lây lan mầm bệnh.
Những nguồn chất hữu cơ khác
Ngoài những chất hữu cơ kể trên ra chúng ta vẫn còn nhiều nguồn phân hữu cơ khác có khả năng cung cấp một lượng đáng kể các yếu tố dinh dưỡng cho đất. Ví dụ như là: tàn dư cỏ dại hay các cây trồng khác hoặc nước tiểu của động vật,…
Hiện nay, trên thị trường có bán rất nhiều loại phân hữu cơ động vật điển hình như: phân gà, phân dê hay phân bò,…. Do đó, bạn có thể dễ dàng tìm mua để cải tạo độ phì nhiêu cho đất của mình. Theo khuyến cáo thì tần suất sử dụng những loại phân hữu cơ này nên là một lần một năm.
Luân canh cây trồng và cho đất có thời gian nghỉ ngơi
Luân canh cây trồng là biện pháp tận dụng tốt đất mà vẫn giúp cải tạo chất lượng của đất. Biện pháp này có thể cung cấp chất hữu cơ cùng các chất dinh dưỡng, cải thiện hệ thống cấp thoát nước và thông khí, tạo điều kiện cho các sinh vật trong đất phát triển.
Các loại cây luân canh mang đặc điểm có thể gieo trồng vào bất cứ thời điểm nào trong năm mà vẫn cho năng suất hiệu quả. Tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là vào cuối hè hoặc đầu thu – thời điểm kết thúc mùa vụ của cây chính. Chúng sinh trưởng và phát triển qua mùa đông.
Hoặc có thể vận dụng một biện pháp khác là để cho đất có thời gian nghỉ ngơi và để cho cỏ dại mọc tự nhiên. Sau đó khoảng 3 tuần thì bạn nên thực hiện xới đất để cho lớp cây cỏ này bị lật xuống dưới đất.
Tạo cho bề mặt đất một lớp phủ
Tạo lớp phủ chính là một trong các biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất cũng như là bảo vệ đất khỏi bị xói mòn do gió. Hơn nữa, đây cũng là một việc làm hữu ích trong việc giúp cho đất giữ được lượng nước cần thiết.
Bạn có thể rải 1 lớp mùn mỏng hay đơn giản là những lá cây khô đã có phần hoai mục xung quanh phần gốc của những cây đang phát triển trong mùa sinh trưởng. Lớp phủ này có tác dụng giữ cho đất tránh tiếp xúc trực tiếp với gió và nước cũng đồng nghĩa với việc giữ lại những chất dinh dưỡng và độ ẩm trong đất.
Hiện nay, trên thị trường cũng có bán nhiều loại sản phẩm mùn phủ khác nhau. Bạn có thể mua dễ dàng tại những cửa hàng bán vật liệu nuôi trồng mà giá của chúng cũng không hề đắt. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng máy cắt để cắt nhỏ gỗ vụn hoặc lá cây hay xác thực vật mục nát để tạo thành hỗn hợp mùn phủ.
Đào rãnh thoát nước
Theo như các chuyên gia nông nghiệp thì người nông dân nên tạo những rãnh thoát nước để định hướng nước chảy. Điều này nhằm mục đích tránh ngập úng cho vườn, đặc biệt vào các ngày mưa. Hơn nữa, rãnh thoát nước còn làm giảm dòng chảy chống xói mòn đất.
Nuôi giun cùng những sinh vật có lợi
Các sinh vật nói chung và đặc biệt là giun đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy chất hữu cơ và hình thành mùn đất. Theo đó, chúng rất cần thiết để giúp cho đất khỏe mạnh và độ phì nhiêu cao.
Giun cũng như những sinh vật có lợi góp phần trong việc tái chế những chất dinh dưỡng có trong đất. Chúng giúp cho việc cải thiện đất một cách đáng kể, cung cấp dinh dưỡng của đất cho cây.
Ngoài ra, giun còn ăn những vật chất chết và thối rữa rồi thực hiện tiêu hóa và bài tiết ra ngoài phân giàu chất dinh dưỡng góp phần tạo nên sự phong phú dinh dưỡng của đất. Bạn có thể sử dụng phân tươi và đất để nuôi giun. Thực hiện trộn đều chúng cùng với ít nước nhưng tránh quá ướt và đậy lại. Sau thời gian khoảng 2 tuần thì những con giun con sẽ sinh sản và phát triển.
Nếu thực hiện trên quy mô lớn thì bạn có thể lựa chọn giải pháp mua sẵn những loại phân vi sinh có sẵn trên thị trường và thực hiện bón đều đặn mỗi năm khoảng 1 lần để làm tăng độ phì nhiêu cho đất.
Bón vôi cho đất
Vôi hay thạch cao vốn được biết đến nhiều là những sản phẩm có giá trị trong việc điều hòa độ pH của đất cực tốt. Hơn nữa, chúng cũng có khả năng cung cấp canxi và magie thiết yếu cho đất. Đất thường có độ pH thấp và giảm độ phì nhiêu sau khi canh tác một vài năm.
Vì vậy, việc bón vôi định kỳ cũng như kiểm tra độ pH là một việc làm rất cần thiết. Thông thường, cứ khoảng 3-4 năm trồng cây là thời gian trung bình để chúng ta bón vôi một lần. Và sau mỗi 3 năm nên kiểm tra lại xem liệu có cần để bón thêm vôi nữa hay không.
Vôi có thể được sử dụng để bón vào tất cả các thời điểm trong năm. Tuy nhiên, thời điểm trước khi cày bừa làm tơi đất là thích hợp nhất. Vì vôi phản ứng tương đối chậm trong đất và thời gian để cho vôi tác dụng tăng pH là khá lâu nên cần bón vôi ít nhất từ 6-8 tuần trước khi trồng hoặc gieo hạt.
Việc bón vôi nên thực hiện từng chút một để tránh việc bón quá nhiều khiến cho đất bị kiềm. Trong trường hợp đất quá kiềm sẽ dẫn đến tình trạng những chất dinh dưỡng điển hình như sắt, mangan hay kẽm, phốt pho sẽ không thể tiếp cận được với cây trồng.
Các loại vôi được khuyến cáo sử dụng là biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất gồm: Vôi nông nghiệp chứa hàm lượng canxi cacbonat (CaCO3) > 80%; Vôi Dolomitic chứa hàm lượng canxi cacbonat (CaCO3) bằng magie cacbonat (MgCO3) và loại này nên được sử dụng cho đất chua thiếu magie.
Vôi tôi và vôi xây dựng có giá thành rẻ hơn nên tiết kiệm hơn tuy nhiên nó lại hút ẩm và ăn da nên khiến cho người thực hiện việc bón vôi sẽ cảm thấy khó chịu. Đặc biệt, đối với loại vôi nung thì các chuyên gia nông nghiệp khuyên rằng bạn không nên sử dụng chúng để bón cho cây.
Lời Kết
Như vậy, mayruaxegiadinh.com.vn đã vừa tổng hợp lại toàn bộ kiến thức liên quan đến độ phì nhiêu của đất trong bài chia sẻ trên đây. Hy vọng những thông tin này đã giúp bạn biết được thế nào là độ phì nhiêu của đất cũng như nắm rõ được các yếu tố quyết định đến độ phì nhiêu của đất cùng các biện pháp làm tăng độ phì nhiêu của đất.
Cảm ơn bạn đã theo dõi hết bài viết này của chúng tôi và đừng quên theo dõi website, truy cập thường xuyên để cập nhật nhanh nhất những thông tin hữu ích trong cuộc sống bạn nhé!
