Kinh tuyến là gì? Vĩ tuyến là gì? Cùng tìm hiểu những kiến thức cơ bản về kinh tuyến vĩ tuyến cũng như cách xác định kinh tuyến vĩ tuyến nói chung và kinh tuyến vĩ tuyến Việt Nam nói riêng ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Contents
Kinh tuyến là gì?
Kinh tuyến là một nửa đường tròn trên bề mặt Trái Đất nối liền hai Địa cực, chỉ hướng Bắc – Nam, cắt thẳng góc với đường xích đạo và có độ dài khoảng 20.000km.
Đường kinh tuyến có mặt phẳng chạy qua đài quan sát thiên văn Hoàng Gia Greenwich thuộc Luân Đôn là kinh tuyến 0° cùng với kinh tuyến 180° chia Trái Đất thành hai bán cầu gồm: Bán cầu đông và Bán cầu tây.
Kinh tuyến được chia thành các loại khác nhau gồm:
- Các kinh tuyến nối liền các từ gọi là Kinh tuyến từ
- Những kinh tuyến nối liền các Địa cực gọi là Kinh tuyến địa lý
- Các đường kinh tuyến vẽ trên bản đồ được gọi là kinh tuyến họa đồ
Kinh tuyến gốc là gì?
Kinh tuyến gốc hay còn gọi là kinh tuyến gốc 1 số không chính là kinh tuyến có kinh độ bằng 0°, là đường kinh tuyến đi ngang qua đài thiên văn Greenwich tại Luân Đôn, nước Anh mà chúng ta vừa đề cập đến ở phần trên. Bên phải kinh tuyến gốc là các kinh tuyến Đông và bên trái của kinh tuyến gốc là các kinh tuyến Tây.
EI Hierro hay còn được gọi là “Đảo Kinh tuyến” của Tây Ban Nha trong nhiều thế kỷ trước vẫn được coi là điểm mà “kinh tuyến số 0” chạy qua. Và chính Ptôlêmê vào khoảng thế kỷ II đã đặt kinh tuyến “mốc 0” nhờ vào việc vận dụng điểm “cực viễn Tây” của lục địa châu Âu. Từ đây mà mọi điểm đã được biết đến trên thế giới đều có tọa độ hay là kinh độ Đông và theo quy ước này thì đều dương.
Việc phát hiện, xác định kinh tuyến gốc hay “kinh tuyến số 0” rất quan trọng đặc biệt đối với các nhà hàng hải và địa lý của anh bởi vì người ta thường dùng kinh tuyến này để làm mốc khi vẽ bản đồ và để tính toán tọa độ địa lý.
Vĩ tuyến là gì?
Vĩ tuyến là một vòng tròn tưởng tượng nối tất cả các điểm có cùng vĩ độ, có hướng từ đông tay trên Trái Đất hay các hành tinh hoặc thiên thể hình cầu. Xác định vị trí của vĩ tuyến dựa vào kinh độ: Vĩ tuyến luôn vuông góc với một kinh tuyến tại giao điểm giữa chúng và đường kính của các vĩ tuyến càng nhỏ khi càng gần cực Trái Đất.
Trên Trái Đất có 5 đường vĩ tuyến đặc biệt, trong đó 4 vĩ tuyến được định nghĩa dựa vào mối liên hệ giữa góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời và vĩ tuyến thứ năm là vĩ tuyến nằm giữa hai cực được gọi là xích đạo. Cụ thể như sau:
Các ranh giới phía Bắc và phía Nam của vùng đất trên Trái Đất có thể thấy được Mặt trời đi qua đỉnh đầu trong ít nhất một thời điểm trong năm chính là vùng hạ chí tuyến và đông chí tuyến. Còn ranh giới của vùng xung quanh Trái Đất có thể nhìn thấy Mặt Trời trong suốt ít nhất một ngày giữa mùa hè trong năm là vòng cực Bắc và vòng cực Nam.
Ngoại trừ xích đạo thì các vĩ tuyến không phải là vòng tròn lớn là các đường tà hành và không chứa các cung là quãng đường ngắn nhất giữa các điểm, ngược với vĩ tuyến mà chúng ta vẫn nhìn thấy trên bản đồ khi chúng được vẽ bằng các đường thẳng.
Trên Bắc bán cầu khi các chuyến bay đi theo các điểm có cùng vĩ độ tạo một đường trông giống đường cong lệch về phía Bắc trên các bản đồ như trên và là đường ngắn nhất.
Đôi khi để xác định biên giới giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ thì người ta thường dựa vào các cung vĩ tuyến trên Trái Đất như một vài vĩ tuyến sau đây:
- Ở vĩ tuyến 49° bắc: hầu như biên giới giữa Canada và Hoa Kỳ nằm hoàn toàn trên vĩ tuyến này trừ phần giữa Vermont và Québec là phần còn lại của biên giới này là nằm trên vĩ tuyến 45° bắc.
- Vĩ tuyến 38° bắc được dùng để phân định biên giới giữa Hàn Quốc và Triều Tiên.
- Vĩ tuyến 17° bắc, theo hiệp ước Genève được dùng để phân định biên giới của Việt Nam.
- Vĩ tuyến 60° nam được dùng để phân định phần biên giới của toàn bộ châu Nam Cực.
Hiện tại, trên Trái Đất khi tính cả đường xích đạo là vĩ tuyến đặc biệt thì có tổng cộng 181 đường vĩ tuyến.
Vĩ tuyến 17 ở đâu? Thuộc tỉnh nào của Việt Nam?
Vĩ tuyến 17 là gì?
Vĩ tuyến 17 Bắc chính là vĩ tuyến có vĩ độ bằng 17° có vị trí nằm phía Bắc của mặt phẳng xích đạo của Trái Đất và đây là một vĩ tuyến có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong lịch sử Việt Nam.
Vĩ tuyến 17 thuộc tỉnh nào của Việt Nam
Vĩ tuyến 17 đối với Việt Nam thì thuộc tỉnh Quảng Trị mà trong lịch sử nước ta thì đây là vĩ tuyến làm phân định tạm thời giới tuyến quân sự Bắc – Nam cho Việt Nam, chuẩn bị cho cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào năm 1956.
Cách để xác định kinh vĩ tuyến trên bản đồ
Khi bạn quay một vòng quả cầu mô hình Trái Đất hay nhìn vào bản đồ thì có thể thấy được những vạch ngang, vạch dọc trên mặt quả cầu cũng như trên bản đồ đều có quy luật chung. Có một số đường cong và một số thì là đường thẳng và những đường này thì được gọi là kinh vĩ tuyến.
Các đường kinh vĩ tuyến có thể biểu thị một cách thuận tiện bất kỳ vị trí ở khu vực nào chỉ cần chúng ta xác định được vị trí của các đường kinh vĩ tuyến đó trên bản đồ. Đặc biệt khi máy bay trên sa mạc, qua khu rừng rậm hoặc trên biển rộng mênh mông thì chỉ có thể dựa vào đường kinh tuyến và đường vĩ tuyến mới có thể định ra được vị trí hiện tại một cách chính xác nhất.
Vậy để xác định được đường kinh tuyến và đường vĩ tuyến chúng ta cần phải làm như thế nào?
Như chúng ta đã biết thì Trái Đất chuyển động xung quanh trục Trái Đất mà trục Trái Đất chỉ là một đường giả sử nối liền hai cực Bắc và cực Nam đi xuyên qua trung tâm Trái Đất.
Nếu chúng ta ở trên một nửa trục Trái Đất và tạo một mặt phẳng vuông góc với trục Trái Đất thì đường giao giữa bề mặt Trái Đất với mặt phẳng này là một đường tròn lớn nhất trên Trái Đất được gọi là vòng vĩ tuyến lớn nhất hay gọi là xích đạo theo như cách gọi trong địa lý học.
Từ đường xích đạo trên bản đồ có thể vẽ rất nhiều đường vĩ tuyến khác song song với đường xích đạo và nhờ đó chúng ta có thể chuyển phương hướng về cực Bắc và cực Nam. Đường xích đạo ở vĩ tuyến 00, mỗi hướng Bắc và hướng Nam đều là 900. Đường xích đạo xuôi về hướng Bắc gọi là vĩ độ Bắc, 900 vĩ độ Bắc là Bắc cực và khi đường xích đạo xuôi về hướng Nam gọi là vĩ độ Nam, 900 độ Nam là Nam cực.
Ta có thể vẽ được rất nhiều nửa đường tròn từ Bắc cực tới Nam cực và các đường vẽ được đó chính là kinh tuyến. Nhưng ngay từ lúc đầu đã có nhiều ý kiến không thống nhất về việc kinh tuyến được phân chia như thế nào bởi vậy mà khi đó các quốc gia đều lấy đường kinh tuyến xuyên qua thủ đô của nước mình là 00 rồi tính toán kinh độ dựa vào điểm xuất phát này.
Mãi đến năm 1884, sau khi hội nghị kinh độ quốc tế lần thứ nhất được tổ chức tại Washington được diễn ra thì các nước đã tham gia hội nghị mới thống nhất chọn đường kinh tuyến chạy qua đài thiên văn Greenwich tại Luân Đôn, nước Anh là điểm xuất phát chung, xác định kinh độ 00 hay còn gọi là đường Tý Ngọ để tính toán đường kinh độ trên toàn thế giới.
Tính từ đường kinh tuyến này hướng về phía Tây gọi là kinh Tây, hướng về phía Đông gọi là kinh Đông và đều được chia đều là 1800. Bởi vậy mà trên thực tế thì 1800 kinh Tây và 1800 kinh Đông thì đều nằm trên cùng một đường thẳng và thường được gọi chung là kinh tuyến 1800.
Trên cơ bản thì đường kinh tuyến 1800 được lấy làm đường chuẩn để phân chia sự biến đổi ngày tháng quốc tế. Bởi vậy nên khi nói cho bạn biết Bắc Kinh có vĩ độ là 39054’ vĩ độ Bắc và 11609’ kinh độ Đông thì bạn có thể tìm ra được vị trí đó trên bản đồ ngay lập tức.
Bạn cũng có thể sử dụng một cách xác định sơ lược về kinh độ và vĩ độ của một khu vực bất kỳ nào đó. Buổi tối, khi quan sát trên bầu trời hãy để ý nếu sao Bắc cực theo tầm mắt của mình nhìn được thấy cao hơn so với mặt đất thì rất có thể sơ lược được vĩ độ của khu vực đó.
Ví dụ như khi ở Bắc Kinh quan sát trên bầu trời thấy sao Bắc cực cao hơn so với mặt đất khoảng 40° vĩ Bắc thì có thể dựa vào độ chênh lệch múi giờ của địa phương so với thế giới để tính toán kinh độ.
Chúng ta biết trên Trái Đất, thời gian chênh lệch nhau một giờ tương đương với kinh độ chênh lệch nhau 45° bởi vậy chúng ta hoàn toàn có thể suy đoán được rằng kinh độ của Bắc Kinh khoảng 116,50 kinh Đông.
Kết Luận
Trên đây là toàn bộ thông tin mà mayruaxegiadinh.com.vn vừa chia sẻ về kiến thức liên quan đến Kinh tuyến là gì? Vĩ tuyến là gì? cũng như cách xác định kinh tuyến vĩ tuyến. Hy vọng bài viết giải đáp được những thắc mắc của quý bạn đọc về phần kiến thức này. Hãy theo dõi website của chúng tôi để cập nhật nhiều thông tin bổ ích hơn nhé!
