Tìm hiểu sử thi lớp 10 bao gồm: khái niệm, nguồn gốc, đặc điểm, phân loại sử thi,… giúp học sinh củng cố kiến thức về sử thi. Cùng mayruaxegiadinh.com.vn tìm hiểu chi tiết các loại sử thi, ví dụ về sử thi như tóm tắt sử thi Đăm Săn,…. trong bài viết ngay sau đây nhé!
Contents
Khái niệm sử thi là gì?
Sử thi là tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, ngôn ngữ được sử dụng trong các tác phẩm này thường có vần, nhịp và các hình tượng nghệ thuật được xây dựng hoành tráng, hào hùng. Nội dung thường tập trung vào việc kể về một hoặc nhiều những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.
Hiện nay, kho tàng sử thi dân gian vẫn được các dân tộc thiểu số ở nước ta còn giữ với số lượng lớn và có giá trị.
Các đặc trưng của sử thi
Nội dung của sử thi
Sử thi có nội dung mang tính rộng lớn, thường là kể về những sự kiện trọng đại trong quá khứ và biểu hiện toàn bộ đời sống văn hóa, lịch sử của một cộng đồng dân cư. Đồng thời, nó còn thể hiện được quá trình vận động của cộng đồng dân cư/tộc người đó qua các giai đoạn khác nhau.
Các nhân vật của sử thi
Nhân vật trung tâm của sử thi chính là nhân vật anh hùng, trong đó có anh hùng văn hóa và anh hùng chiến trận. Các nhân vật sử thi thường có nhiều lớp người và nhiều thế hệ hơn so với các nhân vật trong thần thoại và truyền thuyết.
Nhân vật chính trong sử thi anh hùng chính là những anh hùng chiến trận. Họ mang những phẩm chất cao quý của lòng dũng cảm, dám xả thân vì cộng đồng trong việc chinh phục thiên nhiên và chiến đấu chống lại kẻ thù, bảo vệ tộc người. Ngoài ra, họ chính là hiện thân của ý chí cũng như sức mạnh cộng đồng, là hình hương khái quát hóa và lý tưởng tuy nhiên cũng mang đậm tính cá thể.
Sử thi có mấy loại?
Sử thi anh hùng dân gian
Sử thi ở dạng cổ xưa nhất còn mang tính anh hùng nhưng hiện diện trong một lớp vỏ bọc thần thoại hoang đường như: các dũng sĩ không chỉ sở hữu sức mạnh chiến đấu mà còn mang năng lực siêu nhiên và ma thuật; còn kẻ địch thì luôn hiện thân trong nhân vật dạng quái vật giả tưởng.
Các đề tài chính thường được lựa chọn để miêu tả trong sử thi ở giai đoạn này như: chiến đấu để chống lại quái vật và thường là cứu người đẹp và dân làng hay sự trả thù của dòng họ, anh hùng đi hỏi vợ,….
Sử thi cổ điển
Các dạng cổ điển của sử thi thường xuất hiện các nhân vật là những dũng sĩ kiêm thủ lĩnh cùng các chiến binh đại diện cho dân tộc mang tính lịch sử; kẻ thù của họ chính là bọn xâm lược, những kẻ gây áp bức, ngoại bang hay dị giáo. Như trong sử thi Slavơ thì kẻ thù của các nhân vật dũng sĩ là người Turk và người Tartar.
Khác với sử thi dân gian thì sử thi cổ điển có thời gian không còn là thời đại sáng chế những thần thoại mà nó chính là quá khứ vinh quang trong buổi bình minh của lịch sử dân tộc.
Các nhân vật và biến cố lịch sử, thậm chí là ngụy lịch sử sẽ được ca ngợi trong các dạng của sử thi cổ điển. Tuy rằng phụ thuộc vào sơ đồ cốt truyện truyền thống để miêu tả các nhân vật cũng như các chất liệu lịch sử tuy nhiên vẫn còn sử dụng cả mô hình nghi lễ thần thoại.
Các nền sử thi thường là những cuộc đấu tranh giữa các bộ tộc/bộ lạc, những sắc tộc ít nhiều tương ứng với sự thật lịch sử (như việc tranh đoạt Sampo trong Kalevala hay cuộc chiến Toria trong Iliad). Quyền lực thì thường sẽ được tập trung vào các nhân vật trung tâm có hành động tích cực như là các dũng sĩ hay các ông vua của thế giới sử thi (Karl Đại Đế trong bản “Anh hùng ca Roland).
Ngoài ra, còn có các nhân vật nổi loạn thể hiện cách mạng xung đột với quyền lực (như Đăm Săn trong khan Êđê – ví dụ sử thi Việt Nam, sử thi Tây Nguyên; Akhillos trong Iliad hay các nhân vật trong Thủy hử của Trung Hoa, Robin Hud trong thiên ballade của Anh). Các nhân vật này thường xuất hiện rất ít ỏi trong giai đoạn tan rã hình thức cổ điển của sử thi anh hùng.
Sử thi anh hùng
Với tư cách là những tác phẩm sử thi anh hùng cỡ lớn, những anh hùng ca thể hiện sự tương quan giữa yếu tố cá nhân anh hùng với yếu tố sử thi tập thể rõ rệt. Điều này đủ để bộc lộ được tính tích cực cá nhân và đã trở thành một trong những công cụ đắc lực cho sự biểu hiện yếu tố toàn dân cũng như yếu tố dân tộc.
Theo như Hegel thì: “Trường ca sử thi thực chất có liên quan đến thời trung đại, chính là lúc mà dân chúng tỉnh dậy từ một giấc ngủ nặng nề tuy nhiên tinh thần lại cứng cáp tới mức có thể tạo được cả một thế giới riêng cho mình và tự cảm thấy sự gắn bó máu thịt giữa mình với thế giới ấy…. Và khi bản thân cái cá nhân được giải phóng hoàn toàn khỏi khối vẹn toàn của dân tộc khởi thủy với trạng thái chung, hoạt động và số phận chung lẫn cả lối nghĩ lối cảm chung thì thay cho thơ ca sử thi thì những cái sẽ phát triển chín muồi hơn cả một mặt chính là thơ và mặt khác lại là kịch”.
Khuynh hướng sử thi là gì?
- Khuynh hướng sử thi: Văn học có đề tài đề cập đến các vấn đề mang ý nghĩa lịch sử và mang tính chất toàn dân tộc. Các nhân vật chính được xuất hiện trong các tác phẩm thường là những người đại diện cho tinh hoa, khí phách và cả phẩm chất cùng ý chí của dân tộc, đặt lợi ích và khát vọng của cá nhân dưới lý tưởng của cộng đồng.
Con người chủ yếu được khám phá ở những khía cạnh thể hiện bổn phận, nghĩa vụ và trách nhiệm của công dân cùng với lẽ sống sống và đời sống tình cảm bao la. Lời văn được dùng trong sử thi cũng thường mang giọng điệu về sự ngợi ca, đẹp và trang trọng một cách hào hùng, tráng lệ.
- Cảm hứng lãng mạn: Đây chính là những cảm hứng để khẳng định được cái tôi đầy cảm xúc, đầy tình cảm và thường hướng đến một lý tưởng, lẽ sống vững vàng.
Cảm hứng lãng mạn trong văn học giai đoạn từ năm 1945 đến những năm 1975 chủ yếu được thể hiện thông qua việc khẳng định các phương diện lý tưởng của một cuộc sống tràn đầy điều tốt đẹp và mới mẻ của con người mới. Ngoài ra, nội dung còn thể hiện sự ca ngợi về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đồng thời thể hiện sự tin tưởng vào một tương lai tươi sáng của cả dân tộc.
=> Ý kiến đã khẳng định: Khuynh hướng sử thi là gì? Là khuynh hướng khi kết hợp với cảm hứng lãng mạn đã làm cho văn học trong giai đoạn này thấm nhuần tinh thần lạc quan và có thể đáp ứng đủ những yêu cầu về phản ánh được hiện thực đời sống thông qua quá trình vận động và phát triển của cách mạng.
Tất cả những yếu tố trên khi được hòa hợp với nhau đồng thời tạo nên đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam giai đoạn từ năm 1945 đến những năm 1975. Đồng thời, nó giúp văn học ở thời kỳ này thực hiện tốt được những yêu cầu cũng như nhiệm vụ mà lịch sử, thời đại đã đặt ra.
Lời Kết
Hy vọng những thông tin mà mayruaxegiadinh.com.vn vừa đề cập trên đây giúp bạn hiểu sử thi là gì? Cùng với những ví dụ về sử thi Việt Nam, sử thi Tây Nguyên, sử thi nước ngoài,…. có thể mang đến cái nhìn tổng quan về sử thi trong từng giai đoạn của xã hội.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian theo dõi bài viết về chủ đề sử thi là gì và đừng quên truy cập vào website để cập nhật nhiều thông tin hữu ích hơn nhé!
