Vận tốc là gì? Công thức tính vận tốc là gì? Đây là phần kiến thức cơ bản đã được đề cập đến trong bài công thức tính vận tốc lớp 5. Bài viết sau đây mayruaxegiadinh.com.vn sẽ cung cấp thêm cho bạn các công thức tính vận tốc quãng đường, dòng nước, dòng chảy, gió trong đường ống, ngược chiều, trung bình,… đừng bỏ lỡ nhé!
Contents
- 1 Tìm hiểu vận tốc là gì?
- 2 Công thức tính vận tốc lớp 5 là như thế nào?
- 3 Các kiến thức cần lưu ý về công thức tính vận tốc dòng nước
- 4 Một số dạng bài tập về các công thức tính vận tốc dòng nước
- 5 Mối quan hệ giữa các đại lượng quãng đường (s), vận tốc (v) và thời gian (t)
- 6 8 dạng bài tập công thức tính vận tốc lớp 5
- 6.1 Dạng 1: Bài toán chỉ có một vật tham gia vào chuyển động
- 6.2 Dạng 2: Bài toán với hai vật chuyển động cùng chiều đuổi kịp nhau
- 6.3 Dạng 3: Bài toán với hai vật chuyển động ngược chiều nhau và gặp nhau
- 6.4 Dạng 4: Bài toán với chuyển động trên dòng nước
- 6.5 Dạng 5: Chuyển động có một chiều dài đáng kể
- 6.6 Dạng 6: Chuyển động khi lên dốc, xuống dốc
- 6.7 Dạng 7: Công thức tính vận tốc trung bình
- 6.8 Dạng 8: Vận tốc chuyển động của kim đồng hồ
Tìm hiểu vận tốc là gì?
Vận tốc là gì? Vận tốc của một vật là một khái niệm dùng để chỉ mức độ nhanh, chậm trong chuyển động của vật đó trên một quãng đường nào đó. Hay nói cách khác, vận tốc là quãng đường đi được trong một đơn vị thời gian nhất định như một giờ, một phút, một giây, ….
Có rất nhiều khái niệm khác về Vận Tốc mà các bạn sẽ được học hay tham khảo tại nhiều nơi khác ví dụ như: Vận Tốc Tức Thời, Vận Tốc Góc…
Đơn vị của vận tốc có thể là km/h; km/phút; m/phút; m/s; …Tuy nhiên, đơn vị vận tốc thường được sử dụng nhiều nhất là km/h và m/s.
Công thức tính vận tốc lớp 5 là như thế nào?
Muốn tính được vận tốc ta lấy quãng đường đi được chia cho thời gian đi quãng đường đó.
Gọi vận tốc là v với quãng đường là s và thời gian là t, ta có công thức tính vận tốc như sau: v = s : t
Đặc biệt lưu ý:
- Đơn vị của vận tốc sẽ tương ứng với đơn vị của quãng đường và đơn vị thời gian, ví dụ nếu quãng đường có đơn vị đo là km, thời gian lại có đơn vị là giờ suy ra vận tốc phải có đơn vị là km/h; nếu quãng đường có đơn vị đo là m, thời gian lại có đơn vị là phút suy ra vận tốc phải có đơn vị là m/phút; …
- Đơn vị của vận tốc, quãng đường và thời gian sẽ phụ thuộc và phải tương ứng với nhau. Ví dụ quãng đường có đơn vị làm, thời gian lại có đơn vị là giây, nhưng đề bài yêu cầu tìm vận tốc với đơn vị là m/s. Vậy trước hết ta phải đổi quãng đường về với đơn vị là mét rồi sau đó mới có thể tính vận tốc theo như quy tắc đã học.
Ví dụ minh họa công thức tình vận tốc lớp 5:
Ví dụ 1: Có một người đi xe máy trong khoảng thời gian 3 giờ đã được 102km. Bạn hãy tính vận tốc của người đi xe máy đó.
Phương pháp giải: Muốn tính được vận tốc ta lấy độ dài quãng đường đi được chia cho thời gian đi quãng đường đó.
Cách giải: Vận tốc của người đi xe máy đó là: 102/ 3 = 34 (km/giờ)
Đáp số là: 34 km/giờ.
Ví dụ 2: Ta có một người chạy được quãng đường 450m trong 1 phút 15 giây. Bạn hãy tính vận tốc chạy của người đó với đơn vị là m/s.
Phương pháp giải: Vận tốc phải có đơn vị là m/s nên quãng đường với đơn vị là mét, thời gian với đơn vị là giây, do đó ta phải đổi 1 phút 15 giây về đơn vị là giây, sau đó để tìm được vận tốc ta lấy quãng đường chia cho khoảng thời gian.
Cách giải:
Đổi: 1 phút 15 giây thành 75 giây
Vậy vận tốc chạy của người trên là: 450 : 75 = 6 (m/giây)
Đáp số là: 6 m/giây.
Các kiến thức cần lưu ý về công thức tính vận tốc dòng nước
Nếu một vật chuyển động ngược dòng nước sẽ có lực cản của dòng nước; nếu một vật chuyển động xuôi dòng sẽ có thêm vận tốc dòng nước.
Một số công thức tính vận tốc cần nhớ như sau:
- Công thức tính vận tốc xuôi dòng = vận tốc thực của vật đó + vận tốc dòng nước.
- Công thức tính vận tốc ngược dòng (ngược chiều dòng chảy) = vận tốc thực của vật đó – vận tốc dòng nước.
- Công thức tính vận tốc thực của vật = (vận tốc xuôi dòng chảy + vận tốc ngược dòng) / 2.
- Công thức tính vận tốc dòng nước = (vận tốc xuôi dòng – vận tốc ngược dòng) /2.
- Vận tốc xuôi dòng – vận tốc ngược dòng = công thức tính vận tốc dòng nước x 2.
Chú ý :
- Vận tốc thực của một vật chính là vận tốc của vật đó khi nước yên lặng.
- Trên cùng một quãng đường thì vận tốc và thời gian sẽ là hai đại lượng tỉ lệ nghịch.
Ví dụ minh họa về các công thức tính vận tốc dòng chảy
Ta có vận tốc của ca nô khi nước lặng là 20 km/h. Vận tốc chuyển động của dòng nước là 4 km/h. Hãy tính:
a) Vận tốc của ca nô đó khi đi xuôi dòng.
b) Vận tốc của ca nô đó khi đi chuyển động ngược dòng.
Giải ví dụ như sau:
a) Vận tốc của ca nô đó khi đi xuôi dòng sẽ là:
20 + 4 = 24 (km/h)
b) Vận tốc của ca nô đó khi đi xuôi dòng sẽ là:
20 – 4 = 16 (km/h)
Đáp số là : a) 24km/giờ; b) 16 km/giờ.
Một số dạng bài tập về các công thức tính vận tốc dòng nước
- Dạng 1: Hãy tính vận tốc ngược dòng, vận tốc xuôi dòng, vận tốc thực hoặc vận tốc dòng nước.
Phương pháp giải là: Áp dụng trực tiếp các công thức đã biết ở bên trên.
- Dạng 2: Tính khoảng thời gian đi xuôi dòng hoặc thời gian để đi ngược dòng.
Phương pháp giải là: Áp dụng các công thức sau đây:
Thời gian xuôi dòng sẽ bằng quãng đường chia cho vận tốc xuôi dòng;
Thời gian ngược dòng dòng sẽ bằng quãng đường chia cho vận tốc ngược dòng.
- Dạng 3: Tính độ dài của quãng đường.
Phương pháp giải là: Áp dụng các công thức như sau:
Quãng đường sẽ bằng vận tốc xuôi dòng nhân với thời gian xuôi dòng;
Quãng đường sẽ bằng vận tốc ngược dòng nhân với thời gian ngược dòng.
Mối quan hệ giữa các đại lượng quãng đường (s), vận tốc (v) và thời gian (t)
Công thức tính vận tốc sẽ như sau: v = s : t
Công thức tính quãng đường: s = v x t
Công thức tính thời gian sẽ là: t = s : v
- Với cùng một vận tốc suy ra quãng đường và thời gian sẽ là 2 đại lượng tỉ lệ thuận với nhau.
- Với cùng một thời gian suy ra quãng đường và vận tốc sẽ là 2 đại lượng tỉ lệ thuận với nhau.
- Với cùng một quãng đường suy ra vận tốc và thời gian sẽ là 2 đại lượng tỉ lệ nghịch với nhau.
8 dạng bài tập công thức tính vận tốc lớp 5
Dạng 1: Bài toán chỉ có một vật tham gia vào chuyển động
Bài tập 1: Một ô tô đi quãng đường dài 220 km. Lúc đầu xe đi với vận tốc 50km/giờ. Sau đó vì đường xấu và dốc nên vận tốc giảm xuống chỉ còn 30km/giờ. Và vì vậy xe đó đi quãng đường đó hết 5 giờ. Tính thời gian khi xe đi với vận tốc 50km/giờ ?
Bài giải:
Giả sử cả quãng đường người đó đi với vận tốc là 33km/giờ thì đi được:
30 x 5 = 150 (km)
Quãng đường còn lại cần phải đi sẽ là:
220 – 150 = 70(km)
Vận tốc 60km/giờ sẽ hơn vận tốc 35km/giờ là:
50 – 30= 20 (km/giờ)
Vậy thời gian đi với vận tốc 50km/giờ sẽ là:
70 : 20 = 3,5 (giờ)
Đáp số là: 3,5 giờ
Bài 2: Một người đi xe máy từ điểm A đến với điểm B mất 4 giờ. Lúc trở về do ngược gió nên mỗi giờ người ấy đi chậm hơn 11km so với lúc đi nên thời gian lúc về sẽ lâu hơn 2 giờ. Tính quãng đường từ A đến B?
Dạng 2: Bài toán với hai vật chuyển động cùng chiều đuổi kịp nhau
Bài 1: Một người đi xe đạp từ B đến C với vận tốc 11 km/giờ. Cùng lúc đó một người đi xe máy từ A cách B 47 km với vận tốc 35km/giờ đuổi theo xe đạp. Hỏi sau khoảng bao lâu thì xe máy đuổi kịp xe đạp?
Bài 2: Lúc 7giờ 30phút, Lan đi học đến trường bằng xe đạp với vận tốc 17km/giờ, trên con đường đó, lúc 7 giờ 45 phút mẹ Lan đi bằng xe máy với vận tốc 37km/giờ. Hỏi hai người sẽ gặp nhau lúc vào mấy giờ và sẽ cách nhà bao nhiêu kilômét ?
Dạng 3: Bài toán với hai vật chuyển động ngược chiều nhau và gặp nhau
Bài 1: Lúc 7 giờ sáng một người đi xe đạp từ A đến B với vận tốc 13km/ giờ. Sau 3 giờ, một người khác đi xe máy từ B đến A với vận tốc 36km/giờ. Biết quãng đường từ A đến B dài 119km. Hỏi đến mấy giờ hai người này sẽ gặp nhau ?
Bài 2: Lúc 8 giờ sáng, người thứ nhất đi từ A đến B với vận tốc 21 km/giờ. Cùng lúc tại B, người thứ hai cũng khởi hành và đi cùng chiều với người thứ nhất , với vận tốc 13km/giờ. Biết rằng khoảng cách AB= 7km. Hỏi hai người họ sẽ gặp nhau lúc mấy giờ?
Dạng 4: Bài toán với chuyển động trên dòng nước
Bài 1: Một ca nô xuôi khúc sông AB hết 5 giờ và ngược khúc sông hết 7 giờ. Tính chiều dài khúc sông đó, biết rằng vận tốc dòng nước là 101m/phút?
Bài 2: Một thuyền đi xuôi dòng từ A đến B mất 33 phút, ngược dòng từ B về A hết 49 phút. Hỏi một cụm bèo trôi từ A đến B sẽ mất thời gian bao lâu?
Dạng 5: Chuyển động có một chiều dài đáng kể
Bài 1: Một đoàn tàu chạy qua một cột điện hết 9 giây. Cũng với vận tốc đó đoàn tàu chui qua một đường hầm dài 270m hết 2 phút. Hãy tính chiều dài và vận tốc của đoàn tàu đó.
Bài giải:
Ta thấy rằng:
Thời gian tàu chạy qua một cột điện có nghĩa là đoàn tàu chạy được một đoạn đường bằng với chiều dài của đoàn tàu.
Thời gian mà đoàn tàu chui qua đường hầm bằng khoảng thời gian tàu vượt qua một cột điện cộng với thời gian qua chiều dài đường hầm.
Tàu chui qua hết đường hầm đó có nghĩa là đuôi tàu ra hết khỏi đường hầm.
Vậy thời gian mà tàu đi qua hết đường hầm là:
1 phút – 9 giây = 51 giây.
Vận tốc của đoàn tàu đó là:
270 : 51 = 5.29 (m/giây) = 19 (km/giờ)
Chiều dài của đoàn tàu đó là:
5,29 x 9 = 47,61 (m).
Đáp số: 47,61m; 19km/giờ
Bài 2: Một xe lửa vượt qua cây cầu dài 460m mất 46 giây, vượt qua một trụ điện hết 16 giây. Tính chiều dài của xe lửa đó.
Dạng 6: Chuyển động khi lên dốc, xuống dốc
Bài 1: Một người đi xe máy từ điểm A đến B gồm một đoạn lên dốc và một đoạn xuống dốc. Khi đi từ A đến B mất 3,5 h, khi trở về mất 4 h. Vận tốc khi lên dốc là 25km/h, vận tốc khi xuống dốc là gấp đôi. Tính độ dài quãng đường AB?
Bài giải:
Người đó cả đi và về mất thời gian là: 3,5 + 4 = 7,5 (h)
Cả đi và về quãng đường lên dốc sẽ bằng quãng đường xuống dốc và bằng quãng đường AB
Tỉ số vận tốc khi lên dốc và xuống dốc sẽ là 1/2
Tỉ số thời gian khi lên dốc và khi xuống dốc sẽ là 2/1
Thời gian lên dốc cả đi và về là: (7,5 : 3) x 2 = 5 (giờ)
Đoạn đường AB dài là:25 x 5 = 125 (km)
Đáp số: 125 km
Bài 2: Một người đi bộ từ A đến B, rồi lại trở về A mất giờ 50 phút. Đường từ A đến B lúc đầu là xuống dốc tiếp đó là đường bằng sau đó lên dốc. Khi xuống dốc người đó đi với vận tốc 6km/giờ, trên đường bằng với vận tốc 5km/giờ và khi lên dốc với vận tốc 4km/giờ. Hỏi quãng đường bằng dài bao nhiêu biết quãng đường AB dài 10km.
Dạng 7: Công thức tính vận tốc trung bình
Bài 1: Một người đi bộ từ điểm A đến B rồi lại quay trở về A. Lúc đi là với vận tốc 6km/giờ nhưng lúc về đi ngược gió nên chỉ còn đi với vận tốc 4km/giờ. Hãy tính vận tốc trung bình của cả đi lẫn về của người âý.
Bài giải như sau :Đổi 1 giờ bằng 60 phút; 1km đường lúc sẽ đi hết: 60 : 6 = 10 (phút) còn 1 km đường về hết: 60 : 4 = 15 (phút)
Người ấy sẽ đi 2km (trong đó có 1km đi và 1km về) hết: 10 + 15 = 25 (phút)
Người ấy sẽ đi và về trên đoạn đường 1km hết: 25:2=12,5(phút)
Vận tốc trung bình của cả đi và về là: 60 : 12,5 = 4,8 (km/giờ)
Bài 2: Một ô tô đi trên quãng đường AB dài 169km. Nửa quãng đường đầu với vận tốc 41km/giờ. Nửa quãng đường sau với vận tốc 61km/giờ. Tính vận tốc trung bình khi ô tô đi trên cả quãng đường đó?
Dạng 8: Vận tốc chuyển động của kim đồng hồ
Bài 1: Bây giờ hiện là 7 giờ. Hỏi sau ít nhất bao lâu nữa kim phút lại trùng lên kim giờ?
Phân tích bài toán: Kim phút và kim giờ sẽ chuyển động vòng tròn nên đây là dạng toán chuyển động cùng chiều và đuổi nhau có khoảng cách ban đầu là 7/12 vòng đồng hồ với hiệu vận tốc là 11/12 vòng đồng hồ (do cứ mỗi giờ kim phút sẽ đi được 1 vòng đồng hồ còn kim giờ chỉ đi được 1/12 vòng đồng hồ nên là trong một giờ kim phút sẽ đi nhanh hơn kim giờ là: 1 – 1/12 = 11/12 vòng đồng hồ.)
Bài giải:
Trong một giờ kim phút sẽ đi được 1 vòng đồng hồ thì kim giờ sẽ đi được 1/12 vòng đồng hồ. Vậy hiệu của vận tốc giữa kim phút và kim giờ là:
1 – 1/12 = 11/12 (một vòng đồng hồ/h)
Lúc 7h kim giờ cách kim phút 7/12 vòng đồng hồ.
Khoảng thời gian ngắn nhất để kim phút có thể lại trùng với kim giờ là:
7/12 : 11/12 = 7/11 (h)
Đáp số: 7/11 h
Bài 2: Lan đang ngồi làm bài văn cô giáo cho về nhà. Khi Lan làm xong bài tập thì thấy vừa lúc hai kim đồng hồ đã đổi được chỗ cho nhau. Hỏi Lan đã làm bài văn trong bao nhiêu phút ?
Bài viết trên là lý thuyết công thức tính vận tốc lớp 5 và các dạng bài tập áp dụng, sau đó các bạn sẽ được học công thức tính vận tốc lớp 8, vật lý lớp 10, do đó các bạn nên nắm chắc những kiến thức nền tảng trên nó sẽ giúp ích rất nhiều cho quá trình học tập của bạn. Nếu còn thắc mắc nào về công thức tính vận tốc hãy để lại câu hỏi ở phần bình luận để mọi người cùng bình luận nhé!
