Chúng ta đang phải đối mặt với rất nhiều tai ương như: đại dịch, biến đổi khí hậu, bất ổn việc làm, suy thoái kinh tế toàn cầu,… khiến cho nhiều người cũng vội vàng muốn học theo phong cách sống thanh thản của chủ nghĩa khắc kỷ. Bài viết sau đây chúng tôi sẽ giới thiệu đến bạn chủ nghĩa khắc kỷ là gì cũng như cách áp dụng như thế nào để nâng cao chất lượng cuộc sống của mình.
-
Contents
Tổng quan về chủ nghĩa khắc kỷ
Chủ nghĩa khắc kỷ nghĩa là gì?
Chủ nghĩa khắc kỷ (Stoicism) là một trường phái triết học Hy Lạp cổ đại (Hellenistic) được sáng lập vào khoảng thế kỷ thứ 3 trước Công Nguyên bởi nhà hiền triết Zeno thành Citum ở Athens, Hy Lạp.
Tuy nhiên ở thời điểm đó, chủ nghĩa khắc kỷ chưa được biết đến nhiều mãi cho đến khi Epictetus, Seneca và Marcus Aurelius áp dụng vào thực tế cuộc sống nó mới được nhiều người chú ý đến. Sở dĩ có tên gọi là chủ nghĩa khắc kỷ như vậy là vì những ai đi theo chủ nghĩa này thường đàm đạo tại Toa Poikile (một lối đi có mái che với hàng cột dài).
Chủ nghĩa khắc kỷ hay triết học khắc kỷ là một triết lý đạo đức cá nhân, là phương pháp luận để tìm kiếm sự khôn ngoan trong cuộc sống thực tế. Một nguyên tắc quan trọng của trường phái Khắc kỷ cổ đại chính là niềm tin rằng chúng ta không thể phản ứng với các sự kiện. Chúng ta không nên lo lắng về những điều ngoài tầm kiểm soát của mình bởi mọi thứ trong cuộc sống có thể được chia thành 2 loại gồm: Những thức tùy thuộc vào chúng ta và những thứ không tùy thuộc vào ta.
Xem thêm: Hồng nhan là gì? Hồng nhan bạc phận thời nay liệu có đúng?
Đây được xem là một triết lý sống hoàn hảo cho con người. Theo đó, chủ nghĩa khắc kỷ giúp con người trở nên thông thái, làm chủ và biết cách xử lý, ứng phó với mọi khó khăn trong cuộc sống, giúp chúng ta có được cuộc sống hạnh phúc hơn.
Bốn đức tính cơ bản của chủ nghĩa khắc kỷ
Bốn đức tính cơ bản nhất của chủ nghĩa khắc kỷ là: Khôn ngoan (trí tuệ), Dũng cảm, Ôn hòa và Công lý. Trong đó:
- Khôn ngoan (trí tuệ) bao gồm: Nhanh trí, quyết đoán, ý thức tốt, tính toán tốt và tháo vát.
- Lòng dũng cảm bao gồm: Sự tự tin, vui vẻ, siêng năng, trí óc cao và sức bền.
- Tính ôn hòa bao gồm: Tính lịch thiệp, kỷ luật tốt, tự chủ và khiêm tốn.
- Công lý bao gồm: Sự trung thực, đối xử công bằng và lòng đạo đức.
Các triết gia khắc kỷ nổi bật
Dưới đây là danh sách các triết gia khắc kỷ nổi bật ở từng giai đoạn:
- Giai đoạn đầu: Cleanthes, Zeno của Citium, Antipater của Tarsus, Chrysippus và Diogenes của Babylon.
- Giai đoạn trung: Panaetius, Cato the Younger và Posidonius.
- Giai đoạn sau: Musonius Rufus, Seneca The Younger, Marcus Aurelius và Epictetus.
Các kỷ luật của chủ nghĩa khắc kỷ
- Hình dung tiêu cực: Chủ nghĩa khắc kỷ khuyên mỗi người chúng ta nên dành thời gian tưởng tượng rằng mình đã đánh mất những thứ rất quý trọng. Hình dung rằng xe của chúng ta đã bị đánh cắp hay chúng ta mất việc,…. Theo chủ nghĩa khắc kỷ, làm điều này sẽ khiến ta biết coi trọng xe hay công việc của mình hơn những gì chúng ta đang làm.
- Phân loại kiểm soát: Phân biệt những thứ mà chúng ta có toàn quyền kiểm soát, những thứ chúng ta có thể nhưng không hoàn toàn kiểm soát được và những thứ mà chúng ta hoàn toàn không kiểm soát được.
- Nội tại hóa các mục tiêu: Chủ nghĩa khắc kỷ đã tìm ra cách để duy trì được sự bình an bằng cách nội tâm hóa các mục tiêu của mình. Mục tiêu của những người theo chủ nghĩa khắc kỷ không phải là thay đổi thế giới mà họ cố gắng hết sức để mang lại những thay đổi nhất định. Ngay cả khi những nỗ lực của họ không hiệu quả nhưng họ có thể yên tâm khi biết rằng mình đã hoàn thành mục tiêu là đã làm những gì có thể.
- Chủ nghĩa định mệnh đối với Quá khứ và Hiện tại: Người theo chủ nghĩa Khắc kỷ (hay người khắc kỷ) ủng hộ chủ nghĩa định mệnh đối với quá khứ và hiện tại, có nhiều điều chúng ta có thể thay đổi và hành động trong tương lai. Quá khứ đã xảy ra rồi thì không thể thay đổi và chúng ta cũng không có toàn quyền kiểm soát hiện tại trong thời điểm này.
- Tự phủ nhận: Như một phần mở rộng của hình dung tiêu cực, bên cạnh việc suy nghĩ về những điều tồi tệ đang diễn ra, đôi khi chúng ta nên sống như thể nó đang xảy ra thật ở thực tế.
- Thiền khắc kỷ: Thường xuyên tự đánh giá sự tiến bộ của bản thân trong việc thực hành chủ nghĩa khắc kỷ.
-
Quan niệm của chủ nghĩa khắc kỷ về hạnh phúc và đau khổ
Quan niệm về hạnh phúc của chủ nghĩa khắc kỷ là gì?
Cuộc sống hạnh phúc, tốt đẹp là một cuộc sống tràn đầy niềm vui với những người xung quanh, với công việc. Hạnh phúc là khi ta được thỏa mãn với những sở thích của mình, có thể đem lại niềm vui hạnh phúc đến với người khác, là lúc chúng ta có thể vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống để đạt tới thành công; là cuộc sống luôn có mục đích riêng của nó, để làm việc, học tập hay hi vọng chứ không nhàm chán,….
Theo Zeno thì cuộc sống hạnh phúc là “một cuộc sống trôi đi êm ả”. Nghĩa là không có sự xung khắc giữa chính bản thân ta và thế giới quanh mình. Thế nhưng thực tế liệu có phải như vậy?
Câu trả lời là không. Cuộc sống của mỗi chúng ta hiếm khi được trôi chảy, nó bao gồm rất nhiều rắc rối, từ mâu thuẫn của chính mình cho đến thế giới xung quanh. Cũng tương tự như khi chúng ta đang đi đường thì bị mắc kẹt ở phố đông người, nó làm ta bị trễ giờ, trễ hẹn và khiến ta bỏ lỡ nhiều thứ.
Theo chủ nghĩa khắc kỷ, tất cả những chuyện không mấy tốt đẹp xảy ra trong cuộc sống là bởi vì chúng ta không sống theo lẽ tự nhiên. Sống theo lẽ tự nhiên tức là phải thỏa mãn 2 yếu tố sau:
- Sống phù hợp với bản chất con người: Đây là tính hợp lý và là điều khác biệt của loài người chúng ta so với những chủng loại khác. Bởi con người chúng ta có thể sử dụng lý do cho các hành động một cách phong phú của mình.
- Sống phù hợp với thế giới và vật chất xung quanh: Là sự hòa hợp của tất cả mọi vật xung quanh chúng ta, bao gồm tất cả những gì đang xảy ra và cách nó xảy ra.
Do đó, tất cả những mâu thuẫn xảy ra trong cuộc đời bạn, những trận kẹt xe hay tắc đường đều là điều bình thường của cuộc sống này. Nó chỉ bất thường trong cách suy nghĩ của chúng ta mà thôi.
Quan điểm về đau khổ của chủ nghĩa khắc kỷ là gì?
Có lẽ chúng ta đa số vẫn tin rằng hạnh phúc hoặc đau khổ là bởi vì may mắn hoặc xui xẻo, do những người xung quanh không đối xử tốt với chúng ta và lấy đó làm lý do để cảm ơn hoặc để than phiền.
Tuy nhiên, trên thực tế thì chúng ta tự xử lý những sự việc đó và tự đánh giá chúng là tốt hay xấu – là những điều dẫn đến hạnh phúc hay bất hạnh bởi chính chúng ta là người đặt tên cho chúng. Cùng một sự việc xảy ra với người này là thảm họa nhưng với người kia thì lại cho đó là cơ hội để thay đổi, để trải nghiệm cái mới.
Đau khổ là bởi chính suy nghĩ và phản ứng tiêu cực của mỗi người đối với sự kiện diễn ra.
Những người theo chủ nghĩa khắc kỷ thường có cái nhìn rất khác về sự đau khổ so với hầu hết mọi người. Họ mong đợi những rủi ro và lợi dụng chúng như cơ hội để trau dồi đức tính của mình. Điều đó không đồng nghĩa rằng họ vui mừng khi gặp những rắc rối bủa vây mình, nhưng họ cố gắng không than thở một cách bất cần và tích cực tìm kiếm lợi ích bất cứ khi nào có thể.
Hãy thử tưởng tượng bạn bị gãy chân và phải ngồi trên giường trong suốt 4 tháng để chữa lành. Một người theo chủ nghĩa khắc kỷ sẽ cố gắng hướng suy nghĩ của mình khỏi sự suy ngẫm vô ích “đau khổ là tôi”, thay vào đó họ tập trung để làm điều gì đó có ích khi nằm liệt giường chẳng hạn như: viết cuốn sách đầu tiên của họ hay học một ngôn ngữ mới,…. Nghĩa là họ sẽ cố gắng sắp xếp lại sự kiện như một cách để trau dồi sự kiên nhẫn và trở nên sáng tạo hơn.
Như vậy, khi có một sự kiện bất lợi xảy ra, người theo chủ nghĩa khắc kỷ sẽ cố gắng không để nó phá hỏng đi sự bình an của bản thân và thay vào đó cố gắng thu được lợi ích bất cứ khi nào có thể.
4. Người khắc kỷ áp dụng cuộc sống như thế nào?
Phong cách sống của người khắc kỷ là gì? Dưới đây là những tiêu chí sống mà những người theo chủ nghĩa khắc kỷ áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.
Đừng coi bản thân là khác biệt
Nếu như người thân của một ai đó qua đời thì chúng ta có thể nói: “Cuộc sống mà dù sao thì cái chết cũng sẽ xảy ra thôi”. Còn đổi lại nếu là người thân của chúng ta mất thì ta lại nói: “Tôi rất buồn, sao chuyện này lại xảy ra với gia đình tôi chứ?”.
Nếu có những chuyện buồn xảy ra, dù là khó chịu nhỏ hay thậm chí là thảm họa xảy ra với những người khác không phải chúng ta thì ta có thể dễ dàng bỏ qua và giữ được bình thản trước những chuyện đó. Nhưng tại sao chúng ta lại có lối suy nghĩ như trên? Liệu có phải chúng ta cho rằng mình là con cưng của vũ trụ vậy nên mọi chuyện đau buồn không nên xảy ra với mình.
Đừng coi bản thân khác biệt với mọi người xung quanh.
Chẳng phải sẽ tốt hơn nếu như chúng ta cũng có thể phản ứng với mọi chuyện xấu xảy ra với mình như khi chúng xảy ra với người khác. Chúng ta không phải người đặc biệt hay gì cả. Những gì xảy ra với chúng ta thì chắc rằng cũng từng xảy ra với nhiều người trước đó và sẽ xảy đến với nhiều người khác trong tương lai.
Chính vì vậy, cách tốt nhất để chúng ta vượt qua được mọi chuyện đau buồn là hãy nghĩ rằng: Chuyện này cũng đã xảy ra với nhiều người khác, họ có thể vượt qua được thì mình cũng sẽ làm được như vậy.
Nhìn nhận sự việc từ trên cao
Mọi người thường gặp phải nhiều rắc rối nhưng không đáng kể so với tưởng tượng của mình. Thế nhưng chúng ta cứ làm rối tinh lên và quên mất rằng đây chẳng phải điều gì quá to tát so với toàn bộ cuộc đời của mình cả. Chúng ta cứ tập trung vào một điều duy nhất và ấn định nó thực sự quan trọng, nhưng thực ra nó chưa bao giờ là quan trọng như ta tưởng.
Hãy thay đổi cách nhìn nhận về sự việc đó, nhìn nó từ trên cao. Thử tượng tượng như chúng ta đang ở trên bầu trời nhìn xuống và thấy bản thân mình như chấm nhỏ nằm trong một ngôi nhà nhỏ tại một thành phố nhỏ của một quốc gia nhỏ bé so với toàn hành tinh. Và khi ấy toàn bộ hành tinh lại cực nhỏ bé so với vũ trụ.
Khi ấy, bạn sẽ thấy mọi chuyện xảy đến với bạn cũng thật tầm thường và nhỏ bé. Nhờ vậy sẽ giúp bạn bình thản, biết được mọi thứ chỉ là phù du và không quá quan trọng như trước kia bạn từng nghĩ. Vậy nên, khi gặp những khó khăn bế tắc hãy nghĩ nó theo chiều hướng nhìn từ trên xuống để mọi việc được đơn giản hóa.
Định hướng suy nghĩ tích cực
Lối sống khắc kỷ dần tiến vào Tâm lý học hiện đại. Liệu pháp Hành vi Nhận thức là dựa trên ý tưởng rằng cách suy nghĩ (nhận thức), cách cảm thấy (cảm xúc) và cách hành động của chúng ta đều tương tác với nhau.
Cụ thể, suy nghĩ của chúng ta sẽ quyết định đến cảm xúc và hành vi của chúng ta. Do đó, chủ nghĩa khắc kỷ là một tư tưởng cổ xưa đã được khoa học tâm lý hiện đại chứng minh. Theo nhiều cách, suy nghĩ của mỗi người sẽ quyết định đến trải nghiệm của người đó trên thực tế.
Đối với 2 người phải trải qua cùng một khó khăn, sự đánh giá khác nhau của họ về cùng một nỗi bất hạnh đó có thể dẫn tới cảm xúc và hành vi hoàn toàn khác nhau. Khi một người có thể cảm thấy tuyệt vọng hoàn toàn khi mất việc làm, người khác lại có thể cảm thấy được sự giải phóng và hy vọng về những cơ hội mới trong tương lai.
Theo dõi nhà phê bình nội tâm của mỗi người để bản thân hướng tới sự lạc quan hơn có thể là một lợi ích cho sức khỏe tâm lý. Hãy luôn nhớ rằng bản thân sự kiện đó không khiến chúng ta buồn mà là chính suy nghĩ của chúng ta về nó.
Luôn nhớ rằng vạn vật đều vô thường
Bạn nghĩ rằng mình đi làm và mua được xe, nhà,… thì những thứ đó là của bản thân mình. Thế nhưng chiếc xe của bạn có thể bị đánh cắp, căn nhà của bạn cũng có thể bị thiêu rụi trong chốc lát hoặc ngay chính bản thân bạn cũng có thể mất đi sức khỏe. Mà trong đạo Phật thì tất cả đó được gọi là vô thường. Vì thế, bạn có thể mất đi những thứ đang là của mình chỉ trong chốc lát.
Đừng quá dính mắc vào bất cứ thứ gì bởi chẳng có gì là quan trọng vĩnh viễn. Các nhà khắc kỷ còn nói rằng: Khi bạn đang nắm tay vợ mình, hãy nhắc nhở bản thân rằng mình đang nắm tay một người trần tục sẽ phải chết, có thể rời bỏ bạn bất cứ lúc nào. Hãy sống và đừng lệ thuộc vào bất cứ điều gì thì cuộc sống sẽ hạnh phúc hơn.
Vạn vật là vô thường, cuộc sống hạnh phúc khi ta không quá lệ thuộc vào bất cứ điều gì.
Lời Kết
Điều gì xảy ra với mỗi chúng ta đều không quan trọng bằng cách chúng ta đón nhận và phản ứng với những sự việc đó như thế nào. Đây là mục tiêu chính của bài viết hôm nay chúng tôi muốn truyền tải đến các bạn. Hy vọng qua những thông tin trên đây đã giúp bạn trả lời cho câu hỏi chủ nghĩa khắc kỷ là gì và cách ứng dụng vào cuộc sống như thế nào để bạn có cái nhìn tổng quan hơn về chủ nghĩa khắc kỷ.
